Lokalne rady działalności pożytku publicznego
Zgodnie z przepisami ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, władze lokalne są zobowiązane do współpracy z organizacjami pozarządowymi.
Ustawa przewiduje możliwość powołania specjalnej, stałej platformy współpracy, konsultacji i wymiany informacji, tj. gminnej lub powiatowej rady działalności pożytku publicznego. Gminne i powiatowe rady działalności pożytku publicznego są odpowiednikiem rady ogólnokrajowej oraz rad wojewódzkich, z tą jednak istotną różnicą, że ich powoływanie nie jest obligatoryjne. Według bazy prowadzonej przez Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych, w Polsce działa obecnie 139 lokalnych (gminnych i powiatowych) rad działalności pożytku publicznego. Oznacza to, że zostały one powołane w mniej niż 5 proc. jednostek samorządu terytorialnego.
Lokalne rady działalności pożytku publicznego mogą być powoływane przez organy wykonawcze samorządu (wójta, burmistrza, prezydenta albo zarząd powiatu) na wniosek organizacji pozarządowych działających na obszarze danej gminy czy powiatu. Jak wynika z przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, wniosek organizacji jest warunkiem niezbędnym utworzenia rady. Nie sprecyzowano minimalnej liczby organizacji, które powinny złożyć wniosek, by był on w ogóle poddany pod dyskusję. Wniosek nie wiążę wójta czy zarządu powiatu – może on radę powołać, ale nie musi. Nie jest nawet ustawowo zobowiązany, by uzasadnić odmowę uwzględnienia wniosku.
Ustawa przewiduje, że jeśli jednak rada została już powołana, jej kadencja wynosi dwa lata i składa się z równej liczby członków reprezentujących samorząd (organ wykonawczy i stanowiący) oraz organizacje pozarządowe. Zapewniono więc swoisty parytet na wzór tego, który obowiązuje również w wojewódzkich radach pożytku publicznego czy radzie ogólnopolskiej. Szczegółowy tryb i zasady obsadzania miejsc w radzie powinna określać uchwała rady gminy czy rady powiatu. Ustawa przewiduje szeroki katalog zadań gminnych i powiatowych rada pożytku publicznego. Należy do nich m.in.:
- opiniowanie projektów strategii rozwoju gminy czy powiatu;
- opiniowanie projektów uchwał czy zarządzeń organów samorządu, które dotyczą bardzo szerokiego katalogu zadań publicznego;
- wyrażanie opinii w innych sprawach dotyczących funkcjonowania organizacji pozarządowych;
- konsultowanie rocznego programu współpracy z organizacjami pozarządowymi, którego uchwalenie jest obowiązkiem rad gmin i rad powiatów.
Rady mogą także zabierać głos w innych istotnych sprawach lokalnych, przy czym są one organami konsultacyjno-opiniodawczymi. Nie mają żadnych kompetencji stanowiących, a ich opinie nie wiążą organów gminy.
REKOMENDACJE
- Należy dążyć do obligatoryjnego powoływania rad działalności publicznego, co najmniej we wszystkich powiatach oraz większych gminach. Systematycznie rośnie liczba organizacji pozarządowych, fundacji i stowarzyszeń. Zwiększa się dzięki temu zakres zadań publicznych, które mogą być realizowane z ich udziałem. Stale rośnie także liczba umów zawieranych z organizacjami pozarządowymi na realizację zadań samorządowych oraz wielkość udzielanych dotacji. Administracja i trzeci sektor współpracują coraz ściślej, a to tylko wzmacnia potrzebę stałej komunikacji i wymiany informacji. Należy przy tym podkreślić, że funkcjonowanie rad nie musi się wiązać z istotnymi kosztami dla lokalnego budżetu. Ustawa nie wymaga, by członkowie rady otrzymywali jakiekolwiek świadczenia czy diety z tytułu zasiadania w niej. W efekcie całkowity koszt działania rady może się ograniczać do zapewnienia lokalu na jej spotkania oraz obsługi administracyjnej.
- Drugim krokiem powinno być poszerzenie zakresu zadań lokalnych rad działalności pożytku publicznego. Obok zadań czysto konsultacyjnych mogłyby one uczestniczyć także w ocenie i rozliczaniu projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe na zlecenie samorządu. Rady mogłyby się stać w tej formule organami tzw. audytu społecznego. Rady mogłyby także koordynować procedury konsultacji społecznych, np. w ramach budżetów obywatelskich.
Na podstawie opracowania
dr Dawida Sześciło
Wersja elektroniczna gazety
