Obecnie po latach obchodzimy 11 listopada jako Święto Niepodległości. Jeżeli inne święta czy rocznice związane są z konkretnym jednodniowym faktem jak np. bitwa pod Grunwaldem, wybuch I i II wojny światowej, wybuch Powstania Warszawskiego, czy dzień ich zakończenia, tak data ta jest symboliczna i umowna.
Dopiero w czasach II RP za rządów sanacji w 1937 roku po raz pierwszy postanowiono, że 11 listopada będzie Świętem Niepodległości. Przyjęło się, że tego dnia odzyskaliśmy niepodległość, bo tego dnia Rada Regencyjna przekazała władzę komendantowi Józefowi Piłsudskiemu, który został naczelnikiem państwa. W tym czasie szefem Armii Polskiej był generał Tadeusz Rozwadowski, który za przykładem Rady Regencyjnej później oddał się do dyspozycji komendanta. Tym samym J. Piłsudski został naczelnym wodzem. I tak za sanacji jak i obecnie przypisuje się odzyskanie niepodległości po czasach zaborów jednej osobie, a przecież historycy wiedzą, że był to proces złożony i ojców odrodzenia się Polski było wielu.
Powrót Polski na mapę świata budowano już w czasie I wojny światowej, zwłaszcza w drugiej jej części. Na pewno w pierwszej kolejności należy wymienić oprócz Józefa Piłsudskiego także Romana Dmowskiego, który miał znaczny wpływ na naszą niepodległość.
Marszałek cały ostatni rok był nieobecny, ponieważ przebywał w więzieniu pruskim w Magdeburgu, więc na sytuację w kraju nie miał dużego wpływu. Zalążki struktur państwa polskiego istniały już w najbardziej liberalnym zaborze austriackim w Galicji. W polskich rękach funkcjonował Sejm Galicyjski. Były dwa uniwersytety, szkolnictwo polskie i kolejnictwo. Takich przykładów polskości nie mieliśmy w zaborze pruskim, i po Powstaniu Styczniowym w zaborze ruskim.
Już w 1915 roku Władysław Grabski założyciel i prezes Centralnego Komitetu Obywatelskiego prowadził działalność zmierzającą do odzyskania niepodległości. Na terenie zaboru ruskiego powstała cała sieć takich komitetów. To ten Grabski, który jak czytelnicy pamiętają, z wywiadu o Gruzji, urodził się w Batumi. To przyszły minister skarbu, premier, założyciel Banku Polskiego, który przeprowadził reformę walutowa zmieniającą markę polską na złotego.
CKO pomagało uchodźcom z głębi Rosji, tworzyły sierocińce i tanie kuchnie. Bardzo ważne działania dotyczyły projektów tworzenia struktur państwa jak, sądownictwa, straży obywatelskiej przyszłego zalążka policji, a także przejmowania z rąk rosyjskich szkolnictwa. Nie należy zapominać, że na odzyskanie niepodległości wpływ miała sytuacja międzynarodowa. Wybuch rewolucji w Rosji, spowodował upadek jednego z zaborców – Rosji carskiej.
Już 1914 roku w czasie wojny w zaborze austriackim powstawały samodzielne polskie jednostki wojskowe jak Legion Wschodni i Zachodni, podporządkowane organizacyjnie Naczelnej Komendzie armii austro-węgierskiej. Pod koniec roku połączone w Legiony Polskie, w skład których wchodziły 3 brygady m. innymi I Brygada (XII 1914r.) z komendantem Józefem Piłsudskim, aż do jego dymisji.
Po akcie z 5 XI 1916 roku i przekazaniu w kwietniu 1917 roku Legionów Polskich Niemcom, z formacji legionowych zaczęły powstawać Polskie Siły Zbrojne (Polnische Wermacht). Akt ten miał doniosłe znaczenie, ponieważ Niemcy i Austria ogłosiły odrodzenie państwa polskiego. Cel był jeden, wciągnąć społeczeństwo Królestwa Polskiego do walki przeciw Rosji. Dzięki temu Polacy w Warszawie tworzą Tymczasową Radę Stanu, a potem Radę Regencyjną. To stopniowo prowadzi do przejęcia kolejnych atrybutów państwa: samorządów, sądownictwa, szkolnictwa i służby zdrowia. W Warszawie rozpoczyna działalność polski Uniwersytet Warszawski.
Przytoczę tu fragment mojej książki, „Wieruszów – życie nad Prosną”. „W Wieruszowie wraz z wybuchem I-szej wojny światowej rodzi się nadzieja na odrodzenie praw miejskich. Niemcy chcąc sobie zjednać mieszkańców Wieruszowa powołują nowe władze. Dwa zdjęcia z czasów I wojny dokumentują ten fakt. Po wyparciu Rosjan z Królestwa Polskiego, Niemcy i Austriacy dzielą Królestwo Polskie na generał – gubernatorstwo, Prusacy z siedzibą w Warszawie i Austriacy z siedzibą w Lublinie.
W 1916 roku powstają na tych terenach polskie szkoły i wyższe uczelnie. Od 1916 roku po zniesieniu sądów obywatelskich, powołano sądy polskie z wyraźną przewagą Polaków w szczególności w małych miastach, w dużych było z przewagą zaborców. Powołano równocześnie rady miejskie i sejmiki powiatowe oraz organa samorządowe. Wybory w generał – guberniach odbyły się w pod koniec 1916-go i pierwszej połowy 1917-go roku.
W wyniku porozumienia okupantów z sierpnia, aktem z 5 listopada 1916 roku wydana zostaje proklamacja o utworzeniu w przyszłości Królestwa Polskiego bez określenia granic i związanego z państwami centralnymi. Hans Beseler generał-gubernator od kwietnia 1917 tworzy„ Polnische Wehrmacht”- Polską Siłę Zbrojną.
Na zdjęciu prawdopodobnie przedstawiciele pierwszego polskiego samorządu lub sejmiku wieruszowskiego (grudzień 1916 lub początek 1917 roku); 1 sędzia Andrzej Hącia, 2 oficer pruski odpowiedzialny za powołanie samorządu?, 3 burmistrz?, 4 Stanisław Grądziel i z długą brodą nauczyciel Petrykowski?, obok oficera pruskiego siedzi drugi od prawej Ludwik Plewiński.(Może ktoś ze starszych mieszkańców rozpozna inne osoby).
Na obu zdjęciach w środku jest oficer niemiecki w „pikenhełmie” który nadzorował wybory do władz miasta i sejmiku. Drugim człowiekiem (ten w kapeluszu) widocznym na obu zdjęciach może być burmistrz miasta.
Warto by ustalić kto w czasie I wojny sprawował funkcję burmistrza.
Na zdjęciu grupowym Polacy mają kokardki lub kotyliony. Widzimy tu sędziego Andrzeja Hącię (zamieszkały wtedy przy ulicy Warszawskiej około 100 m przed obecnym szpitalem wtedy Sądem Pokoju), żołnierza w polskim mundurze z orzełkiem, Stanisława Grądziela, prawdopodobnie nauczyciela Petrykowskiego (z długą brodą), Ludwika Plewińskiego, straż pożarną z Podzamcza ze sztandarem straży i policjanta w białym mundurze ruskim, ale zapewne Wieruszowianina.
Na tym zdjęciu prawdopodobnie są przedstawiciele nowej rady miejskiej miasta Wieruszowa.
Stoją oni przed budynkiem Magistratu. Tablica urzędu jest już w języku polskim i z polskim orłem. Również odezwa do społeczeństwa miasta jest w języku polskim i z białym orłem w lewym górnym rogu. Wiadomo że wszystko było pod kontrolą władz pruskich, ale były to już nasze władze samorządowe.”
Przypieczętowaniem granic państwa polskiego i jego niepodległości był Wersalski Traktat Pokojowy podpisany 28. 04. 1919 roku. Wróciliśmy na mapę świata. Tak w skrócie rodziła się nasza państwowość. Tym głosem w toczącej się dyskusji nad odrodzeniem naszego państwa, chcę zwrócić uwagę, że wolność odzyskaliśmy dzięki wysiłkowi wielu znanych i bezimiennych Polaków, a nie tylko gloryfikowanej jednej osobie.
Piotr K. Grądziel
Wersja elektroniczna gazety
