Dnia 2/14 czerwca 1852 r. w kancelarii regenta okręgu wieluńskiego stanęły osobiście: Luiza (Ludwika) Niewodowska i Oktawia z Niewodowskich, małżonka Kazimierza Weryho-Darewskiego, właścicielki 2/3 dóbr Wójcin z przyległościami. Jawnie i dobrowolnie zeznały, iż postanawiają uznać za swego szczególnego pełnomocnika Kazimierza Weryho-Darewskiego, również stawającego.
Nadały mu zupełną moc i władzę z wolnością substytucji do zawarcia kontraktu z delegowanym od zarządzającego Kaliskim Okręgiem Celnym. Celem kontraktu miało być zobowiązanie się zeznawających do wystawienia swoim kosztem pięciu domów z zabudowaniami, lub ile wypadnie dla pomieszczenia żołnierzy Straży Pogranicznej tak w dobrach zeznawających w Wójcinie z przyległościami, jako też w innych punktach. Ustanawiany pełnomocnik upoważniony został do:
-odebrania w imieniu zeznawających forszusu na tę budowę ze Skarbu Carstwa Rosyjskiego, w ilości takiej, jaką stosownie do anszlusu (kosztorysu) z tejże władzy zaasygnowanych zostanie,
-zahipotekowania tego forszusu na 2/3 częściach własnych dóbr zeznawających w Wójcinie leżących. I tu następuje bliższe uszczegółowienie co do liczby budynków, czasu ich wykorzystywania i ceny.
Miało być wystawionych pięć lub też więcej domów kordonowych z zabudowaniami, na rzecz tego Skarbu, na tak długi przeciąg czasu, i za ceną pod warunkami, jakie się pełnomocnikowi zdawać będą, poddając się obowiązkowi solidarności i rygorowi egzekucji administracyjnej.
Zarazem upoważniały one tegoż pełnomocnika do uczynienia wniosku w księdze wieczystej dóbr Wójcina o wykreślenie prawa dożywotniego użytku ¼ części dóbr rzeczowych Wójcina, dla ich ojca Tadeusza Niewodowskiego w dziale III pod nr 6 zapisanego, które przez zgon ojca się wykończyło. Zmarł on w roku 1850. Widać z tego – zaznaczając nieco na marginesie sprawy – że T. Niewodowski miał w Wójcinie pozycję dożywotniego użytkownika ¼ części dóbr.
Zawieranie wszelkich aktów imieniem zeznawających, przyjmowanie, podpisanie i zgoła dopełnienie wszystkiego, co tylko za potrzebnym być się okaże, oraz prawo i formalności wymagać będą, obie panie oświadczyły, iż wszelkie działania przez pełnomocnika wykonywane, za ważne, trwałe i siebie obowiązujące, przyjąć deklarowały. Aktem po wyraźnym przeczytaniu, zrozumieniu i przyjęciu przez zeznających oraz regenta i świadków własnoręcznie podpisany i stemplem do tej czynności, za kopiejek 90, złożony został. Podpisali: Ludwika Niewodowska, Oktawia Darewska z Niewodowskich, Kazimierz Darewski oraz dwaj świadkowie z Wielunia, Józef Gurczyński i Wincenty Drabikowski, regentowi znani i prawne przymioty mający, Antoni Kowalski, regent.
Na podstawie późniejszych potocznych wiadomości należałoby uznać, że obiekty, które wystawione być miały, rzeczywiście pobudowane – nie wiadomo tylko, czy w zamierzonej liczbie, pięć? Potwierdzenie wybudowania znajdziemy w oświadczeniu wójta gminy Dzietrzkowice, wydane na żądanie Oktawii Darewskiej, z dnia 13/25 września 1871 r. Czytamy w nim m.in. : „(…) zabudowania dla Komory w wski Gola i na osadzie młyn Wójcki istniejące…”. Ostatni człon cytatu „istniejące” wyraźnie wskazuje, że obiekty te w roku 1871 stały jako pobudowane (19 lat po podpisaniu pełnomocnictwa). Co do zabudowań w osadzie młyńskiej w Wójcinie, sąsiadującej z Golą, to według relacji córki Homzy, ostatniego właściciela młyna, obecnie istniejący tam dom mieszkalny wzniesiono ok. roku 1865 (posiada w tej sprawie odpowiednie pismo starostwa wieluńskiego).
Zatem mogły one być stawiane za życia Kazimierza Weryho-Darewskiego, upełnomocnionego do tego przez żonę i jej siostrę oraz władze carskie. Ponieważ zmarł 17.09.1864 r. można przyjąć, że 12 lat (1852-1864) wystarczyło mu na dokończenie dzieła budowania obiektów, mimo trwającego powstania styczniowego. Jeżeli nie, to prace kończyła wdowa po nim – Oktawia, będąca w 1871 ich właścicielką. *
Jan Maślanka
Warszawa
*) Kopia pełnomocnictwa i kopia cytowanego na końcu oświadczenia wójta gminy Dzietrzkowice opublikowane są w książce: Jan Maślanka, Antepowicze na Makowszczyźnie i Kresach Wschodnich, Warszawa 2015, s. 32-35 i 82.
**) Wójt gminy Dzietrzkowice zaświadczył, że folwarki przyległe do dóbr Wójcina, a mianowicie 1) Ladomierz, 2) Makowszczyzna, 3) młyn Amerykański we wsi Gola, jak również zabudowania dla Komory we wsi Gola i na osadzie młyn-Wójcki istniejące oraz osada wieczysto czynszowa młyna Wójcki czyli papierni przynoszący dochód Rs (rubli srebrnych-J.M) 50 rocznie są własnością Oktawii Darewskiej i należą do dóbr Wójcina”.
Foto: wójcin.pl
Wersja elektroniczna gazety
