Na mocy porozumienia zawartego pomiędzy Redakcją Ilustrowanego Tygodnika Powiatowego a wrocławską Kancelarią Prawną Kovacs & Partners Consulting Group kontynuujemy cykl artykułów dotyczących obowiązującego prawa i jego stosowania.
Separacja, a rozwód
Ilość rozwodów i separacji w Polsce utrzymuje się na stałym wysokim poziomie, pomimo malejącej od lat ilości zawieranych małżeństw (wg danych GUS w roku 2014 r. zawarto ponad 188 tysięcy małżeństw, zaś około 66 tysięcy par rozwiodło się). Z tego też względu warto wiedzieć o rozwodzie i separacji coś więcej, choćby nawet taka sytuacja nigdy nas nie spotkała.
Zarówno rozwód i separacja są instytucjami prawa rodzinnego małżeńskiego. Pomiędzy nimi jest wiele podobieństw, przez co szczególną uwagę należy zwrócić uwagę na różnice, które decydują o odmienności wskazanych instytucji.
Separacja
Istotą separacji jest prawne rozdzielenie małżonków ze skutkami podobnymi do tych występujących w rozwodzie, przy czym nie dochodzi w tym wypadku do formalnego zerwania małżeństwa.
Do przesłanek orzeczenia separacji należą:
a) przesłanka pozytywna: zupełny, ale nie trwały rozkład pożycia małżeńskiego w wymiarach duchowym (małżonkowie nie są ze sobą emocjonalnie związani), fizycznym (całkowicie ustało pożycie małżeńskie) oraz gospodarczym (małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa);
b) przesłanki negatywne (ich wystąpienie powoduje, iż sąd nie może orzec separacji):
• sprzeczność separacji z dobrem wspólnych małoletnich dzieci;
• sprzeczność żądania separacji z zasadami współżycia społecznego.
Ponadto separacji może żądać małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego, nawet jeśli małżonek niewinny nie chce separacji.
Co ważne, separacji można żądać na dwa sposoby:
a) Na drodze spornej poprzez złożenie pozwu oraz przeprowadzenie przez sąd pełnego postępowania lub
b) Na drodze niespornej poprzez złożenie przez małżonków wspólnego wniosku oraz orzeczenie separacji w postępowaniu nieprocesowym. Droga niesporna jest możliwa tylko w sytuacji nieposiadania przez małżonków wspólnych małoletnich dzieci.
Droga niesporna jest znacznie szybsza oraz tańsza. Opłata sądowa od pozwu o separację wynosi 600 zł, zaś od wspólnego wniosku o orzeczenie separacji 100 zł.
Skutki separacji kształtują się następująco:
a) prawne rozdzielenie małżonków, jednak bez możliwości zawarcia ponownego małżeństwa
b) ustaje obowiązek wspólnego pożycia i współdziałania dla dobra rodziny
c) ustaje wspólność majątkowa pomiędzy małżonkami i obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny
d) wyłączone zostaje domniemanie pochodzenia dziecka z małżeństwa czy dziedziczenie ustawowe
Orzeczenie separacji nie umożliwia zaś powrotu do nazwiska rodowego. Utrzymany zostaje również obowiązek wzajemnej pomocy separowanych małżonków, gdy wymagają tego względu słuszności.
Co ważne, możliwe jest zniesienie separacji na zgody wniosek małżonków. W takiej sytuacji skutki separacji ustają.
Rozwód
Poprzez instytucję rozwodu dochodzi do formalnego zerwania małżeństwa, a więc definitywnego zakończenia związku małżeńskiego.
Do przesłanek rozwodu należą:
a) Przesłanka pozytywna: zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego (nie ma konkretnych i generalnych wytycznych, jak długi upływ czas decyduje, iż można uznać, że rozkład pożycia jest trwały – wymaga to każdorazowo analizy stanu więzi danego małżeństwa oraz oceny czy jest możliwa przez nich odbudowa więzi rodzinnych)
b) Przesłanki negatywne:
• sprzeczność separacji z dobrem wspólnych małoletnich dzieci;
• sprzeczność żądania separacji z zasadami współżycia społecznego.
Rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Orzeczenie rozwodu niesie za sobą wszystkie skutki wskazane w separacji bez ograniczeń np. rozwiedzeni małżonkowie mogą wrócić do swojego poprzedniego nazwiska.
Wyrok rozwodowy decyduje nie tylko o rozwiązaniu małżeństwa. Sąd orzeka również o:
a) który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia (na zgodny wniosek stron sąd zaniecha orzekania o winie);
b) władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków;
c) kontaktach rodziców z dzieckiem;
d) w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka (potocznie „alimenty na dzieci”).
Fakultatywnie możliwe jest również rozstrzygnięcie:
a) jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka;
b) na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe;
c) na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.
Dodatkowo, Sąd na żądanie może zasądzić alimenty na rzecz jednego z małżonków, jednak pod pewnymi warunkami.
Jak widać, Sąd w wyroku rozwodowym może na nasze żądanie rozstrzygnąć szereg istotnych treści, które wymagają uregulowania w przypadku sprawy rozwodu. Warto mieć powyższe zasady w pamięci, choćby tylko na wszelki wypadek.
Karol Banucha – Aplikant radcowski w kancelarii prawnej:
Kovacs & Partners Consulting Group
Wersja elektroniczna gazety
