Generał Piotr hr. Szembek – bohater Powstania Listopadowego.
25 lutego 2017 roku przypadła 186 rocznica udziału generała Piotra hr. Szembeka w bitwie pod Olszynką Grochowską.
Bitwa pod Olszynką Grochowską, która rozegrała się 25 lutego 1831 r. należy bez wątpienie do jednej z najbardziej krwawych potyczek powstania listopadowego. W bitwie poległo ok. 6800 żołnierzy polskich i 9400 rosyjskich. Z okazji tej rocznicy Towarzystwo Historyczne im. Szembeków w osobie Prezesa Zarządu Władysława Ryszarda Szeląga pragnie przypomnieć bohaterską postać tamtych czasów a związaną także z Wielkopolską Południową – Piotra hr. Szembeka, jednocześnie czyniąc wiele, aby pamięć o wybitnym rodzie Szembeków nie wygasła.
Ojcem Generała Piotra hr. Szembeka był Józef Ignacy hr. Szembek, łowczy łęczycki i cześnik ostrzeszowski, poseł na sejm czteroletni związany ze Stronnictwem Patriotycznym, walczącym o reformę Rzeczpospolitej, która zaowocowała podpisaniem Konstytucji 3 Maja. Matką Piotra była Kunegunda z Walewskich.
Przyszły generał urodził się 14 grudnia 1788 roku w Warszawie. Rodzice zapewnili mu staranne, domowe wykształcenie, zatrudniając francuskiego guwernera.
Chłopiec wychowany był w atmosferze miłości do Ojczyzny – Polski przywiązania do wiary katolickiej ojców. Podjął studia w Berlińskiej Akademii Wojskowej, gdzie złożył celująco egzaminy i otrzymał patent oficerski. W roku 1806 w nadziei na odbudowę Polski związanej z osobą Napoleona oddał się do dyspozycji generała Henryka Dąbrowskiego. Ten zaś mianował go swoim najbliższym adiutantem. W tym charakterze odbył pierwszą kampanię polską Napoleona, trwająca od grudnia 1806 do czerwca 1807r. i zdobywał doświadczenie praktyczne na polu walki. Chrzest bojowy przeszedł 23 lutego 1807 roku pod Tczewem. W bitwie tej, jak wspomina jego krewny kapitan Józef Patelski z Kwaczały, Piotr Szembek z podległymi żołnierzami wyważył Prusakom bramę forteczną w Tczewie. Tym wyczynem zasłużył sobie na pochwałę w rozkazie dziennym i uznanie generała Henryka Dąbrowskiego.
W tej „piekielnej kampanii”, jak ją nazywają znawcy, dzielnie walczył pod Gdańskiem. Następnie wraz z dywizją generała Henryka Dąbrowskiego, forsownym marszem udał się do Prus Wschodnich. Brał udział w decydującej bitwie tej kampanii pod Frydlądem, a zakończonej klęską armii rosyjskiej – sojuszniczki Prus. Efektem zwycięstw Napoleona, było utworzenie, na mocy traktatu w Tylży Księstwa Warszawskiego. Teren Księstwa stał się areną walk między wojskami austriackimi pod dowództwem arcyksięcia Ferdynarda d’ Este, a sprzymierzonymi z Francją wojskami Księstwa Warszawskiego, dowodzonymi przez księcia Józefa Poniatowskiego.
Na przeszkodzie stał Toruń, którego załoga odpierała wszystkie ataki kampanii austriackiej. Piotr Szembek brał udział w tych walkach. Za dzielną postawę w obronie Torunia został odznaczony krzyżem Virtuti Militari, dosłużył się stopnia szefa batalionu i otrzymał dowództwo nowo utworzonego z jeńców austriackich, batalionu francusko – włoskiego.
W roku 1812 brał udział w walkach jako dowódca batalionu 11 pułku piechoty, służąc pod dowództwem Aleksandra Chlebowskiego w korpusie Mac Donalda. Po klęsce Wielkiej Armii, zatrzymał się z oddziałem w Gdańsku, w jednej z trzech większych twierdz jakimi był również Modlin i Zamość. Pozostały one w rękach francuskich na tyłach armii rosyjskiej, posuwającej się na zachód za uchodzącym wtedy Napoleonem. Pod dowództwem bohaterskiego generała Rappa, przez cały rok 1813 Piotr Szembek bronił miasta Gdańska. Znosił głód i trudy oblężenia miasta. Za kampanię 1812 i 1813 roku otrzymał Legię Honorową. W Gdańsku poznał swą przyszła żonę – Holenderkę. Była nią Henrieta Becu de Tavanier, która poznała swego przyszłego męża opatrując go po zranieniu w walkach – pełniąc posługę w szpitalu jako pielęgniarka ochotniczka.
Kongres Wiedeński powołał do życia w roku 1815 Królestwo Polskie, ściśle związane z Rosją. Piotr hr. Szembek stanął przed dylematem, czy kontynuować tak dobrze zapowiadającą się karierę wojskową w szeregach tworzącego się wojska Królestwa, pod dowództwem brata Cara Wielkiego Księcia Konstantego, czy wzorem części generałów i wyższych oficerów polskich związanych z Napoleonem, podać się do dymisji ?
Pod wpływem namów znajomych i nadziei na liberalizację Polski oraz własny Sejm, Piotr Szembek wstąpił do armii. Nastąpił okres szybkiego rozwoju kariery Szembeka. W ciągu 15 lat doszedł do stopnia generała brygady. Po koronacji Cara Mikołaja I został jego adiutantem i dowodził brygadą stacjonującą pod Sochaczewem. Generał Piotr Szembek zaprosił do swojego obozu Fryderyka Chopina, aby zagrał koncert. Nigdy więcej potem się nie spotkali. Fryderyk Chopin opuścił Polskę.
Na wieść o wybuchu Powstania Listopadowego, Generał ze swoim 1 pułkiem strzelców pieszych wyruszył w nocy z dnia 2 na 3 grudnia 1830 roku z Sochaczewa do Warszawy, na ratunek Powstaniu Listopadowemu.
Rankiem, 3 grudnia 1830 r. generał Piotr Szembek wkroczył na czele swych oddziałów do Warszawy. Głębocki tak opisuje wydarzenia: „Cała Warszawa była w jak największym poruszeniu, widząc jak pierwszy oddział Wojska Polskiego na jej pomoc spieszący i pierwszego jenerała, który w stanowczy sposób zrywając stosunki z Wielkim Księciem Konstantym i władzami carskimi jawnie na stronę Powstania przeszedł.
Wówczas to uniesiono okrzyk podległych żołnierzy i ludności Warszawy, który to później w przysłowie się zmienił: „Ufaj Szembekowi, Szembek nie zdradzi”.
Zaraz po swym triumfalnym wjeździe do stolicy udał się do Rady Administracyjnej, gdzie powiedział między innymi: „To co mi obowiązek jak dobremu Polakowi i honor nakazuje, zrobiłem: Przychodzę łączyć się z wami”. Popularność i zaufanie, którymi cieszył się Piotr Szembek, wysunęły go na odpowiedzialne stanowisko Gubernatora Warszawy. Funkcję tę pełnił od 4 do 16 grudnia 1830 r. Generał Piotr hr. Szembek walczył w bitwie pod Olszynką Grochowską i Wawrem. W Powstaniu Listopadowym, bronił Olszynki Grochowskiej i Wawra wraz z przyjacielem, kapitanem Józefem Patelskim z Kwaczały k. Krakowa.
Po upadku Powstania listopadowego Generał Piotr hr. Szembek zamieszkał w południowej Wielkopolsce w Siemianicach, koło Kępna. Zajął się budowaniem szkoły, prowadzeniem gospodarki rolnej, rozbudową kościoła Św. Idziego.
Generał Piotr hr. Szembek zmarł w Siemianicach k. Kępna w dniu 21 czerwca 1866 roku. Tam w krypcie kościoła Św. Idziego jego szczątki doczesne spoczywają do dzisiaj i są chlubą polskiego dążenia do wolności oraz wzorem dla obecnych mieszkańców, jak bronić Polski w dobie obecnej – Gen Piotr hr. Szembek bronił swej Ojczyzny z narażeniem własnego życia. Pielęgnował tradycje polskie i narodowe. Wychowywał do wolności podległych żołnierzy, a także syna Aleksandra.
Prezes Zarządu
Towarzystwa Historycznego im. Szembeków
Władysław Ryszard Szeląg
Wersja elektroniczna gazety
