Jest rok 1910, rok rozpoczęcia budowy kościoła murowanego w stylu neoromańsko- mauretańskim (stylu XIX w.) w parafii lututowskiej, której powstanie datowane jest na rok 1406, rok pierwszego nadania praw miejskich dla naszego miasta.
W ponad 600-letniej historii parafii rzymskokatolickiej to czwarty kościół wybudowany na tej ziemi.
Trzy poprzednie świątynie konstrukcji drewnianej kolejno ulegały zniszczeniu, nagryzione zębem upływu czasu lub trawione płomieniami niszczycielskiego żywiołu, żywiołu zwanym pożarem.
Ich lokalizacja częściowo znajdowała się w miejscu ustawionego pomnika papieża Jana Pawła II i biegnie do narożnika obecnego kościoła jednocześnie pokrywają się z miejscem posadowienia wyższej wieży.
Dumne, niezłomne, umiejące dążyć do wyznaczonego celu, stanowiące niezwykłą więź terytorialną, kolejne pokolenie tamtych lat, okresu zniewolonej Ojczyzny będącej pod zaborem trzech mocarstw, zamieszkujące ziemie lututowską, położoną w Królestwie Polskim będącym pod panowaniem cesarstwa Rosyjskiego, znużone ciągłą odbudową kościoła postanawia stawić czoła wyzwaniom minionych lat decydując się na wzniesienie świątyni na miarę wszechczasu.
Budowa kościoła trwała siedem lat i była realizowana w latach 1910-1917r., latach marzeń budowniczych naszej świątyni o wolnej, niepodległej Ojczyźnie. Wszyscy wierzyli że czas ten nadejdzie, lecz żaden z nich nie był świadomy że fakt ten nastąpi w kolejnym roku 1918, roku odzyskania wolnej niepodległej Ojczyzny po 123 latach niewoli. Można by powiedzieć, że w nagrodę doznali Bożej łaski za heroiczny czyn.
Zatem 2017 rok był rokiem 100-lecia zakończenia budowy naszej świątyni.
Kościół wybudowano w oparciu o projekt budowlany (świadomie narzucony przez władze cesarstwa rosyjskiego) o niesamowitych gabarytach i architekturze charakterystycznej dla dużych, bogatych miejscowościach.
Kościół murowany, Parafii Rzymskokatolickiej p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła wybudowany jest przy ulicy Gimnazjalnej prostopadle ścianą fasady głównej do osi ulicy Wieruszowskiej, osi pokrywającej się z osią główną nawy środkowej kościoła.
Wewnętrzna przestrzeń kościoła składa się z trzech naw, z czego nawa środkową jest szersza. Jest to miejsce gromadzenia się wiernych. Stanowi zarazem połączenie dwóch pozostałych elementów obiektu. Kruchty od strony ściany frontowej z wejściem głównym do kościoła oraz prezbiterium, przestrzeni kościoła przeznaczonej dla duchowieństwa oraz służby liturgicznej (miejsca usytuowania głównego ołtarza). Za prezbiterium znajduje się pomieszczenie w kształcie półkola zwanym apsyda.
Nawa środkowa zakończona jest łukiem tęczowym który stanowi jej oddzielenie od prezbiterium.
W górnej części nad wejściem głównym znajduje się chór.
Wielkość kościoła określona opracowaniem projektowym, pomimo silnego charakteru, niesamowitej siły poczucia własnej wartości, własnych umiejętności zawodowych, marzeń wybudowaniu świątyni na miarę własnych ambicji, własnych potrzeb i potrzeb przyszłych pokoleń, możliwość finansowa mieszkańców tamtych czasów okazała się częściowo niedościgniona.
W trakcie analizy porównawczej opracowania projektowego (będącego w posiadaniu Parafii w formie kopii pozyskanej z Archiwum Państwowego w Łodzi), a stanem rzeczywistym istniejącego kościoła dostrzega się znaczące różnice.
Różnice wielkości niektórych elementów, bądź braku ich wykonania mających wpływ na formę architektoniczną kościoła, jak również na równowagę układu konstrukcyjnego obiektu.
Wieże symetrycznie zlokalizowane po obu stronach ściany frontowej powinny posiadać tą samą wysokość, te same strzeliste hełmy stanowiące zadaszenie wieży. Ograniczenia finansowe spowodowały zmniejszenie wysokości prawej wieży z nadaniem jej stylu mauretańskiego oraz formy architektonicznej latarni morskiej. W głowicy wieży umieszczony są dzwony kościelne. Obecnie w wieży tej została utworzona Izba Pamięci Ziemi Lututowskiej ale historia ta jest tematem na inną opowieść. Brakuje wykonania bliźniaczej wieżyczki przy wyższej wieży jako zewnętrznego wejścia do wieży na wysokość poziomu chóru kościelnego.
Środkową część kościoła, składająca się z trzech naw, nawy głównej szerszej i dwóch naw niższych bocznych oddzielonych dwoma rzędami filarów w ilości trzech, będąca miejscem gromadzenia wiernych powinna być dłuższa o jeden segment i posiadać cztery filary w rzędzie oddzielającym nawy.
Te różnice mają wpływ jedynie na wygląd formy architektonicznej.
Jednak w tym miejscu należy zauważyć, że ludzi tamtych czasów niosła chęć udowodnienia własnej wartości władzą cesarstwa rosyjskiego poprzez wprowadzenie wielu elementów architektonicznych zdobiących ściany fasady wież i kościoła.
Zgoła gładkie ściany opracowania projektowego przyozdobiono wieloma gzymsami oraz lizenami – płaskimi pionowymi wypustami z płaszczyzny ściany. Wzbogacono również kształt i wysokość bocznych okien.
Dzisiaj już nie znajdziemy odpowiedź, czy fakt ten został zauważony w tamtych czasach.
Wprowadzono również zmiany niewidoczne z zewnątrz naszej świątyni w postaci obniżenia sklepienia dwóch naw bocznych względem wysokości nawy głównej środkowej. Nie wykonano dwóch ścian na poddaszu które powinny stać po obu stronach nawy głównej na belce (żebrze) opartym na dwóch rzędach filarów parteru.
Ściany miały na zadaniu usztywnienie żebra przenoszącego obciążenia sklepieniem łupkowym nawy środkowej. Ich brak spowodował rozpieranie konstrukcji budynki, wynikiem czego widoczne są spękania sklepienia i odchylenie od pionu ścian zewnętrznych do 15 cm. Ściany te miały także funkcje podparcia środkowej części dachu kościoła.
To, i oszczędność przy wykonywaniu elementów więźby dachowej, upływ czasu, negatywny wpływ warunków atmosferycznych, wymiana pokrycia dachowego z dachówki na blachę miedzianą oraz wzmożony ruch kołowy transportu ciężkiego poruszającego się po drogach otaczających kościół doprowadziło w 2012 roku do katastrofy budowlanej polegającej na runięciu części ściany szczytowej. Wynikiem tego uszkodzony został górny fragment ściany szczytowej, zadaszenie krużganku oraz utwardzenie plac frontowej część kościoła.
W tym miejscu należy wspomnieć również, że kościół posadowiony jest na gruntach nośnych i słabo nośnych nie tolerujących zmiennego poziomu wód gruntowych.
Zatem niewielki staw znajdujący się nieopodal kościoła na łące parafialnej odgrywa dużą rolę w stabilizacji poziomu wód gruntowych. Jest obiektem wodnym potocznie zwanym parownikiem mającym na zadaniu utrzymanie stałego poziomu wód gruntowych znajdujących się w miejscu posadowienia ław fundamentowych kościoła.
Staw został odnowiony i przywrócono jego pierwotną wielkość.
Ogrom zniszczeń jaki powstał w 2012 roku spowodował ofiarne zaangażowanie mieszkańców i osób duchownych w ratowaniu naszej świątyni. Dużym wsparciem była pomoc w postaci dotacji finansowej pozyskanej od Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Łodzi.
Przeprowadzony remont kościoła polegające na odbudowie ściany szczytowej, wzmocnieniu więźby dachowej oraz stężeniu ścian podłużnych zewnętrznych ściągami stalowymi przywrócił świątynię naszym mieszkańcom i uczynił ją bezpieczną.
Wykonano instalację odgromową obiektu i wiele innych prac budowlanych.
Niesamowita determinacja ludzi dobrej woli, mających na względzie utrzymanie zabytkowego obiektu i placu kościelnego wraz z ciągiem komunikacji pieszej na terenie ograniczonym masywnym ogrodzeniem spowodowała kontynuacje prace związanych z odbudową utwardzenie placu kościelnego kostką granitową w który został wkomponowany herb Lututowa oraz ciągu komunikacji pieszej. Na trasie komunikacji ciągu pieszego wokół kościoła wbudowano numery stacji drogi krzyżowej oraz klucze Piotrowe w tylnej części głównej osi kościoła. Całość prac odbudowy placu kościelnego zwiętrzona została wykonaniem nasadzenia nowej zieleni w nowo utworzonych kwaterach tworzących logiczny i harmonijny ład przestrzenny.
Obecnie kościół wymaga wykonania wewnętrznych robót malarskich oraz naprawy licznych zewnętrznych detali architektonicznych stanowiących zdobienia fasady kościoła, głównie gzymsów wraz z uzupełnieniem ubytków zabezpieczających je przed ujemnym wpływem czynników atmosferycznych.
Kościół wraz z terenem ograniczonym ogrodzeniem wpisany jest do rejestru zabytków pod numerem ID 614851.
Troską nas wszystkich obecnie świątynia lututowska przechodzi „renesans” – okres odrodzenie dla nas i naszych pokoleń, co jest gwarantem przetrwania kościoła przez następne stulecia.
Architektura kościoła, jego wielkość jak na warunki lokalne, szereg rzadko spotykanych detali architektonicznych układ trzynawowy że zróżnicowaną wysokością naw, zabytkowe wyposażenie kościoła czyni ją budowlą systemu zwanym pseudobaziliki.
Mamy zatem piękny zabytkowy obiekt mogący nacieszyć oko konesera budynków zabytkowych jak i każdej osoby chcącej poświęcić chwilę wolnej przestrzeni własnego czasu.
Zatem zapraszamy do zwiedzania naszego miasta i gminy Lututów i zatopienia się równocześnie w płynący powiew historii naszej ziemi oraz bogactwo naszych zabytków. To uczta dla każdego. Zapraszamy.
Marek Zgadzaj
Wersja elektroniczna gazety
