Ks. Apoloniusz Lutoborski zostaje proboszczem parafii Lututów w 1898 roku, po śmierci proboszcza ks. Juliusza Pieczyńskiego, pochowanego na cmentarzu w Lututowie. W pierwszych dniach, jak zapisano w kronice parafialnej, przerabia znacznie i poprawia plebanię.
W dniu 9 kwietnia 1902 roku ks. Apoloniusz Lutoborski organizuje dzień sadzenia drzew na cmentarzu grzebalnym. W opisie tego momentu użyto słów – ,,niedawno rozszerzonego,,. Jeżeli w 1902 roku w opisie cmentarza użyto słów – niedawno rozszerzonego, cmentarz w Lututowie w obecnej lokalizacji musiał istnieć już kilkanaście lat, początkiem sięgając nawet 1860 roku. Brak jest dokładnych danych co do dnia utworzenia cmentarza grzebalnego w Lututowie, tego którego widzimy w dniu dzisiejszym. Pierwotnie cmentarz grzebalny znajdował się przy kościele. W słowach, wypowiedzi, wspomnień ludzi dzisiaj żyjących – synów i córek budowniczych murowanego kościoła słyszę szczegółowy opis miejsca cmentarza grzebalnego przy kościele. Cmentarz sięgał końca zabudowy pierzei wschodniej rynku włącznie z działką obecnie zabudowaną nową plebanią, częściowo zlokalizowany w pasie ul. Gimnazjalnej i Rynek, ponad starym drewnianym kościołem, w miejscu murowanego kościoła, aż po ogród – dzisiaj teren istniejącego parkingu kościelnego.
Z wypowiedzi moich rozmówców dowiaduję się, że znajdowane szczątki ludzkie w trakcie prowadzenia wykopów pod fundament kościoła przewożone były na obecny cmentarz. Jeden z rozmówców wspomnieniem późniejszych lat, przekazem wypowiedzi własnych słów opisuje. ,,Wykonywane były wykopy pod kolektor ścieków w ulicy obok działki otoczenia kościoła, miejscami widoczne były kości – ludzkie szczątki,,.
Nowy cmentarz – dzisiaj istniejący zlokalizowany jest na wzniesieniu – sztucznym nasypie powstałym wynikiem nawiezienia piasku z okolic Lututowa, celem wyniesienia terenu cmentarza zlokalizowanego niedaleko kościoła przy drodze na Łęki Małe i Duże. Piasek przywożono wozami konnymi na drewnianych kołach.
Z obecnego cmentarza widoczna jest panorama miasta Lututów.
Wracając do dnia sadzenia drzew na cmentarzu. Tego dnia po Mszy św., na której licznie zgromadzili się wierni około 400 osób, dzieci z rodzinami, ks. Lutoborski w towarzystwie księży zaproszonych z dwóch sąsiednich parafii, poświęcił przyniesione przed kościół drzewka. W kilku słowach proboszcz z Naramnic, ks. Jan Dratwiński, wyjaśnił, dlaczego drzewa należy sadzić i pielęgnować. Następnie z pieśnią na ustach „Wesoły nam dziś dzień nastał”, do której przygrywała kapela straży ogniowej ochotniczej z Wieruszowa, dzieci wraz z księżmi i obecnymi parafianami udały się na cmentarz. Idąc nieśli drzewka i paliki, do których przyczepiono drutem tabliczki z wypisanym imieniem i nazwiskiem sadzącego i z nazwą gatunku drzewa. Dzieci sadziły drzewka własnoręcznie, pod nadzorem księdza wikariusza.
Ks. Apoloniusz Lutoborski bierze czynny udział w życiu codziennym osady Lututów. W 1899 roku dopełnił poświęcenia otwartej świeżo herbaciarni. W trakcie otwarcia herbaciarni rozdano darmo około 300 szklanek herbaty z bułkami licznie zebranym mieszkańcom spędzających mile czas do późnych godzin wieczornych w otwartej herbaciarni.
W dniu 22 czerwca 1903 roku odbyła się ceremonia poświęcenia straży ogniowej ochotniczej. Staraniem mieszkańców, na wzór innych miejscowości w osadzie Lututów, gubernia kaliska, Królestwa Polskiego została założona straż ogniowa ochotnicza. Na 800 Polaków i 1250 Żydów, mieszkańców Lututowa straż ogniowa ochotnicza składała się z 90 czynnych członków. Na założenie straży gmina przekazała 300 rubli.
Ks. proboszcz Apoloniusz Lutoborski sympatyk straży ogniowej, który bardzo wiele dołożył starań i pracy w utworzenie jednostki nie szczędząc własnego grosza wraz z mieszkańcami osady ofiaruje kwotę 450 rubli. Kupiono wtedy nową sikawkę, 4 beczki, 2 duże przycierki do wody, 20 wiaderek, 6 haków, 18 toporków i dwie drabinki.
W dniu 8 listopada 1903 roku w Lututowie odbyło się zebranie członków straży ogniowej ochotniczej. W trakcie zebrania, na którym jednogłośnie wybrano do zarządu na: prezesa Zygmunta Taczanowskiego, miejscowego proboszcza ks. Apoloniusza Lutoborskiego wiceprezesa, Władysława Małeckiego – skarbnika, Felicjana Biernackiego i Kazimierza Chruszczewskiego do komisji rewizyjnej, Kazimierza Wernera, Antoniego Kulawiaka i Moszka Berkowicza; na naczelnika-straży oraz sekretarza Władysława Świtlińskiego, na pomocnika Franciszka Gędziorowskiego i na rekwizytora Ignacego Krzywańskiego. Na spotkaniu podjęto decyzję założenia własnej orkiestry z ochotników. Na ten cel zebrano z dobrowolnych składek 200 rubli.
W następnym roku, dnia 20 listopada 1904 roku o godzinie drugiej po południu w sali posiedzeń sądu gminnego odbyły się coroczne wybory przedstawicieli miejscowej straży ogniowej ochotniczej, na którym wybrano; prezesa zarządu Zygmunta Taczanowskiego, wiceprezes ks. Apoloniusza Lutoborskiego, członków; W. Małeckiego (kasjer), F. Biernackiego i Kaczorowskiego, naczelnika straży oraz sekretarza W. Świtlińskiego, pomocnika F. Gędziorowskigo, rekwizytora I. Krzywańskiego, ogniomistrza A. Kulawiaka. Do komisji rewizyjnej: K. Wernera, A. Kulawiaka i M. Berkowicza. Na naczelników oddziałowych przeznaczono: F. Rawickiego (toporników), K. Woźniakowskiego (1-ej sikawki), I. Krzywańskiego (2-ej sikawki). R. Presse (wodnej kolumny), F. Polaka (porządkowy).
Straż w Lututowie, istniejąca zaledwie drugi rok z siedzibą w budynku- remizie drewnianej w Rynku, w której toczyło się życie kulturalne w Lututowie, bez stałego dochodu, z drobnych ofiar i składek doprowadziła majątek straży do wzorowego porządku.
Pomimo ciężkich warunków z inicjatywy paru osób, ze składu straży zorganizowano orkiestrę z 20 muzykantów, przeważnie chłopców, pod kierownictwem zaproszonego na czas letni kapelmistrza p. Cichockiego z Bolesławca, który przez usilną pracę i zdolność uczących się, postawił orkiestrę na przyzwoitym poziomie.
W dniu 15 września 1906 roku w Lututowie zostało założone Kółko Rolnicze, które już rozpoczęło swe czynności, sprowadzając dla swoich członków dwa wagony nawozów sztucznych z zagranicy, bo krajowych nie było. Prezesem kółka jest miejscowy proboszcz ks. Lutoborski, skarbnikiem i sekretarzem p. Roman Brzostowski. Kółko liczy 120 członków.
W tym dniu o godzinie 12-tej w południe przelatywał nad Lututowem balon, nurzając się w obłokach nieba nad Lututowem. Kierunek jego lotu z zachodu na wschód.
W dnia 14 października 1906 roku, ks. Apoloniusz Lutoborski na zebraniu parafian wyjaśnia znaczenie Macierzy Szkolnej. Na zebranie przyszło 160 osób. Na przewodniczącego zebrania powołano ks. proboszcza, który ze swej strony na asystentów zaprosił właściciela dóbr Świątkowice p. Juliusza Ciemniewskiego i naczelnika poczty p. Teofila Kaczorowskiego, a na trzymającego pióro Antoniego Kulawiaka. Na wniosek przewodniczącego o utworzeniu parafialnego Koła Macierzy Szkolnej, jako niezbędnego w tutejszej parafii celem szerzenia oświaty, zebrani parafianie prawie jednogłośnie postanowili utworzyć wyżej wspomniane koło pod nazwą: „Lututowskie Parafialne Koło Macierzy Szkolnej”. Na prezesa Koła powołano ks. Lutoborskiego, na wiceprezesa p. Juliana Ciemniewskiego, na skarbnika i sekretarza p. Władysława Małeckiego. Na członków zarządu: mieszkańca Lututowa Józefata Mazurowskiego, właściciela majątku Popielina, p. Felicjana Biernackiego i włościanina Antoniego Rewniaka: na zastępców: włościanina Ignacego Rawickiego, mieszkańców Lututowa Piotra Wilusia i Władysława Gwiazdowskiego, właściciela sklepu we wsi Niemojowie. Do komisji rewizyjnej pp.: Teofila Kaczorowskiego i Tomasza Karbowskiego. Na delegatów reprezentujących nasze Koło w głównym jej zarządzie w Warszawie pp.: F. Biernackiego i Ciemniewskiego. Po dokonaniu wyborów obecni zapisali się na członków Macierzy, płacąc rocznie składkę w kwocie 1 rubla. Zebrano przeszło sto rubli. Zamysłem członków Koła było utworzyć w Lututowie czytelni oraz we wsiach Niemojew, Augustynów i Świątkowice po jednej szkółce.
W dniu 29 grudnia 1907 roku za staraniem ks. proboszcza Apoloniusza Lutoborskiego, odbyło się zebranie miejscowych i okolicznych mieszkańców, celem założenia Towarzystwa pożyczkowo-oszczędnościowego. Do zarządu powołano: na prezesa Zarządu ks. proboszcza Apoloniusza Lutoborskiego, na wiceprezesa p. Świetlińskiego, na członków: pp. Wernera i Boreckiego, na zastępców członków: pp. Masławskiego i Pawlaka, na prezesa rady p. Ciemniewskiego, na wiceprezesa p. Małeckiego, na członków: p. Stanisława Tarnowskiego i ks. Przygodzkiego, proboszcza parafii Naramnice, na zastępców: pp. Mazurowskiego i Martyniego, do komisji rewizyjnej ks. J. Skowrońskiego, p. Brzostowskiego i p. Gąsiorowskiego (wójta miejscowego), na zastęp. Piotra Wilusia i Józefa Pietrzykowskiego, na skarbnika p. Rawickiego i na buchaltera p. Kulawiaka.
Ks. proboszcz Apoloniusz Lutoborski za swą działalność pozbawiony przez władze carskie możliwości wykonywania obowiązków proboszcza w 1907 roku zostaje przeniesiony na wikariusza do Wielunia.
Człowiek wielkiego serca, ksiądz, proboszcz parafii Lututów, patriota, osoba potrzeby ciągłego działania, niepokorny władzy carskiej, pozostawia po sobie w Lututowie ślad wielkiego organizatora i twórcy życia codziennego tej osady.
Jest założycielem lub współzałożycielem; Koła Polskiej Macierzy Szkolnej, Straży Ogniowej, Kółka Rolniczego , sklepu spółkowego, Towarzystwa pożyczkowo-oszczędnościowego, czytelni ludowej i herbaciarni.
Jednak to, co najważniejsze, to jego charyzma, odwaga, zdolność organizacyjna, pomysłowość oraz 11 lat własnego życia poświęconego dla poprawy bytu i życia społeczności osady Lututów. Jeden człowiek, a jaka spuścizna.
Marek Zgadzaj
Dokumenty źródłowe:
1. Kronika parafii Lututów
2. Gazeta Kaliska 1907 rok
3. Kurier Warszawski 1899 rok
4. Gazeta Świąteczna 1902
5. Zorza 1903
6. Strażak 1904
7. Własna analiza
Wersja elektroniczna gazety
Przepraszam bardzo : powinno być parafia Brzeźnio a nie jak napisałem wcześniej Charłupia W.
Doczytałem w genealogii , że ks. Apoloniusz Lutoborski w roku 1925 był kanonikiem ,udzielał ślubu na parafii Charłupia Wielka.