W artykule – „Rok 1863-64 – Powstanie Styczniowe, osiemnaście miesięcy wiary, cierpienia, bohaterstwa i nadziei Polaków.” Piszę: – (… Jest noc z dnia 22 na 23 stycznia 1963 roku. Rozpoczyna się powstanie, nazwane od miesiąca jego rozpoczęcia Styczniowe. W chwili wybuchu powstania Komitet Centralny ogłasza się Rządem Narodowym i wydaje odezwę do narodu. Odezwa skierowana była do wszystkich synów Polski, bez różnicy wiary, pochodzenia i stanu, wzywająca jako równych i wolnych obywateli, do zbrojnej walki z wrogiem – Rosją. Odezwę kończą słowa: „Do broni narodzie Polski, Litwy i Rusi! Do broni! Godzina wyzwolenia już wybiła!” Rząd Narodowy zniósł pańszczyznę i nadał chłopom ziemię na własność, w celu zachęty do udziału w powstaniu…).
Na mocy dekretu Rządu Narodowego dowódcy oddziałów powstańczych w poszczególnych wsiach poświadczali przejście na własność ziemi na rzecz chłopa – tej którą uprawiał. Nadanie ziemi na własność stanowił dokument – Akt uwłaszczenia.
Dalej czytamy; – (….Po śmierci Traugutta powstanie upada. Pomimo zniesienia poddaństwa chłopów przez Rząd Narodowy, rząd rosyjski ogłosił ponownie ludowi wiejskiemu, że z łaski cara uzyskuje wolność i ziemię, którą od dawna uprawiali. Chłop miał czuć, że obrabianie ziemi własnej, to przywilej z łaski i woli cara. Car zezwala ponadto zbierać chłopom jagody i chrust w lesie pańskim i wypasać krowy na pastwiskach pańskich. Prawo to zwane serwituty doprowadziło do ciągłych sporów pomiędzy chłopami a właścicielami majątków. Taki był cel i zamysł Cara…..).
Nie można jednak tych dwóch faktów utożsamiać ze sobą w prostej linii. To dokument -– Akt uwłaszczenia – sporządzony na mocy dekretu Rządu Narodowego stanowi potwierdzenie uwłaszczenia chłopa – gospodarza, który ziemię tą uprawiał. Ponowne ogłoszenie przez Cara uwłaszczenia, miało utwierdzić w przekonaniu gospodarza – właściciela ziemi, że obrabianie ziemi własnej przez chłopa, to przywilej z łaski i woli Cara. Powtórne uwłaszczenie miało na zadaniu łamanie kręgosłupa narodu polskiego – patriotycznego, silnego ducha poczucia wartości bycia Polakiem oraz skłócenia poszczególnych warstw społecznych na terenach zagarniętych w trzech rozbiorach Polski przez Rosję – jednego z trzech zaborców. Zamysł zniewolenia Polski znakomicie został oddany alegorycznym obrazem Jana Matejki (żyjącego w latach 1838-1893)
na którym Polska, to zakuwana w kajdany kobieta ubrana w czarną suknię. To również widok nierównej walki Powstańców z siłami wojsk rosyjskich w bitwach okresu Powstania Styczniowego. W tym bitwy pod Koziołkiem niedaleko Lututowa – starcia zbrojnego w dniu 15 czerwca 1863 roku.
Marek Zgadzaj
Dokumenty źródłowe:
1. Akt uwłaszczenia – Dzieje Narodu i Państwa Polskiego – Powstanie Styczniowe, Stefan Kieniewicz.
2. Obraz ” Walka powstańcza” Michała Andriollego, Kronika Polski str. 473
3. Polska zakuwana , obraz Jana Matejki, Kronika Polski str. 478
Wersja elektroniczna gazety
