Główny ołtarz w kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Lututowie

Otoczenie placu kościelnego, główna brama ogrodzenia, plac przykościelny – dziedziniec, trzy stopnie, arkada, drzwi wejściowe, kruchta, nad nią–empora, drugie drzwi, nawa główna, łuk tęczowy, prezbiterium, a w nim – ołtarz – symbol Chrystusa, znak Bożej obecności – miejsce sprawowania pamiątki Wieczerzy Pańskiej.

Tak najprościej można zdefiniować drogę wiernego do miejsca, gdzie gromadzi się wspólnota podczas sprawowania Eucharystii w kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Lututowie. Ołtarza wykonanego za ks. Wincentego Glassa – trzeciego proboszcza kościoła murowanego. Po śmierci ks. Stanisława Żeromskiego w 1926 roku następcy ks. Kazimierza Ucieklaka, parafię obejmuje ks. Wincenty Glass. W kronice parafialnej odnotowano – „Za jego czasów dużo zrobiono w tut. kościele. Sprowadza on z Warszawy nowe 18 głosowe organy, wielki ołtarz, ambonę (ołtarz i ambona wykonane przez firmę Małecki i …)”. Na zdjęciu wykonanym w kościele w trakcie mszy żałobnej – symbolicznego pogrzebu marszałka Józefa Piłsudskiego widoczne jest prezbiterium, a w nim ołtarz główny. Wykonany został w latach (1926-1935) ubiegłego stulecia.

Ołtarz ten sam od początku czwartego – ale już murowanego kościoła w Lututowie, lecz ołtarz nieco innego wyglądu. Zmianie ulega tabernakulum i schody przy ołtarzu, po których wchodzi celebrans – kapłan – osoba duchowna, która przewodniczy Mszy Świętej.

Tabernakulum

„Po edykcie mediolańskim (313 r.) przyjął się zwyczaj przechowywania Najświętszego Sakramentu w świątyniach. Od tego momentu możemy mówić o tabernakulum (łac. tabernaculum „namiot”). Dzięki papieżowi Pawłowi V. (a więc po 1614 r.) coraz częstszą praktyką było umieszczanie tabernakulum nawet na głównym ołtarzu, niejako dla podkreślenia obecności Chrystusa w Eucharystii (czemu zaprzeczali protestanci).

Mszę św. rzecz jasna sprawowano wtedy „tyłem” do wiernych (co zmienił dopiero Sobór Watykański II). Instrukcja Świętej Kongregacji Sakramentów o troskliwym przechowywaniu Najświętszej Eucharystii Nullu Unqam Tempore z 1938 r. przywołuje kanon 1269 Kodeksu Prawa Kanonicznego, który mówi, że „Najświętszy Sakrament ma być przechowywany w nieruchomym tabernakulum znajdującym się na środku ołtarza. Tabernakulum powinno być artystycznie wykonane, solidnie zamknięte ze wszystkich stron, przystrojone zgodnie z przepisami liturgicznymi”. Sobór Watykański II określił, by tabernakulum było wykonane z materiału trwałego i niepalnego. Winno być nieusuwalne, nieprzezroczyste i dobrze zamykane, by zapobiec narażeniu Świętych Postaci Eucharystycznych na profanację.”

W rozmowie z osobą duchowną ustalam: „W prawie diecezjalnym Kościoła Kaliskiego (z 2009 r.) czytamy już, że tabernakulum musi być pancerne. Zatem w zabytkowych kościołach i zabytkowych ołtarzach znajdują się obecnie nowe tabernakula.”. I tak stało się również w kościele pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Lututowie. Tabernakulum zostaje wymienione. Stare zabytkowe zastępuje nowe.

 

 

 

 

 

 

 

Podczas szczegółowej analizy budowy ołtarza ustaliłem rodzaj materiału, z jakiego został wykonany oraz zmiany układu predelli – niewysokiej ścianki (drewnianej bogato zdobionej snycerką z klęczącymi w adoracji aniołami po obu stronach tabernakulum) w tylnej części mensy (blatu ołtarza).

 

 

 

 

 

I retabulum – drewnianej również bogato zdobionej nastawy ołtarza ustawionej na predelli. Zarówno predella, jak i retabulum pokryte są oryginalną powłoką w kolorze złotym. Warto podkreślić również, że posadzka kościoła dzisiaj widoczna wykonana była już w 1935 roku – co widać na wspomnianym zdjęciu.

Płyta (podbudowa) do poziomu podestu w obrysie mensy wykonana jest z betonu. Na zdjęciu pozioma płaszczyzna pod ołtarzem w kolorze szarym (powłoka – farbs olejnej). Na niej ustawione są cztery lite kolumny betonowe (nogi) z murem (ścianą) w tylnej części ołtarza wykonaną do poziomu mensy. Ściana otynkowana pomalowana farbą olejną w kolorze szarym. Powłoka farby olejnej na podbudowie i ścianie – wytwór drugiej połowy ubiegłego stulecia. Na litych czterech nogach wykonana jest płyta betonowa bez powłoki w stanie surowym (mensa). Na mensie ustawiona jest predella. W środkową część predelli wkomponowane zostało nowe tabernakulum. W miejscu tym przed zmianą tabernakulum stała skrzynia zdobiona (podbudowa) starego drewnianego tabernakulum – jako element ciągu predelli. Na predelli ustawione było na poziomie aniołów w adoracji drewniane tabernakulum. Celebrans podczas Mszy Świętej, aby otworzyć tabernakulum wchodził na specjalny podest. Na nim dużo wyżej niż obecnie ustawiona była nadstawa (retabulum). Układ ten potwierdzają ślady i widoczne osadzenie (gniazda i cokół) drewnianego tabernakulum.

Pozostała część blatu (przednia) – mensa – pokryta jest białym obrusem. Elementy drewniane ołtarza – predelle i retabulum w tylnej części (od absydy) bez powłoki malarskiej. Warto by było te elementy zabezpieczyć środkiem na drewnojada. Ogólnie ołtarz jest w dobrej kondycji.

 

Tą samą czynność należałoby wykonać w przypadku drewnianego tabernakulum przed umieszczeniem jego w Izbie Pamięci Ziemi Lututowskiej. Odrębne zagadnienie, to drewniany podest przed ołtarzem i schody prowadzące do jego poziomu. Ten element został w całości wymieniony. Kiedy wymieniono pierwsze schody, i które z kolei są obecnie widoczne – brak danych.

Jednak – konieczność to jedno, chęci to drugie, a kunszt wykonania to trzecie. Gdyby zaszła konieczność ponownej ich wymiany, winny wyglądać tak, jak na tym zdjęciu. Pozwoli to zachować zamysł twórcy – strzelistość ołtarza przy szerokości podestu na trzy stopnie w bok ołtarza, i zarazem przywrócić jego wartość wyglądu pierwotnego – historyczną.

Na koniec dobrze jest zaspokoić ciekawość obrazem przekazu ludzkiego oka – wyglądem trzeciego (a raczej pierwszego) tabernakulum z ołtarza trzeciego – ostatniego drewnianego kościoła w Lututowie – bocznego XVIII wiecznego ołtarza Matki Bożej Lututowskiej, do dziś obecnego w bocznej lewej nawie kościoła.

Na tylnej ściance widzimy symbol: słońca, baranka i apokaliptycznej księgi z siedmioma pieczęciami.
W ilu kościołach możemy obejrzeć trzy kolejno po sobie następujące tabernakula. To duma i bogactwo naszej historii–wartość dodana czasu obecnego.

 

 

Marek Zgadzaj

Dokumenty źródłowe:
1. Kronika parafialna
2. Ks. Tadeusz SYCZEWSKI „TABERNAKULUM MIEJSCEM PRZECHOWYWANIA NAJŚWIĘTSZEJ EUCHARYSTII” w: Warszawskie Studia Teologiczne XXIV/1/2011, str. 199-20
3. Analiza własna
4. Zdjęcie z okresu międzywojennego -autor nieznany
5. Zdjęcia-autor
Ten wpis został opublikowany w kategorii Lututów. Dodaj zakładkę do bezpośredniego odnośnika.
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments