Maria, wnuczka Aleksandra hr. Fredry, nazwana przez niego Mimi, urodziła się w dworku dziadka we lwowskiej Chorążczyżnie jako córka Jana Aleksandra hr. Fredry i Marii z Mierów. Po dziadku i ojcu odziedziczyła talent pisarski. Miały go również, jej córki Jadwiga i Zofia.
Matka Marii zmarła po porodzie. Dzieci, Maria i jej brat Andrzej zostały oddane pod opiekę dziadków i u nich – w Beńkowej Wiszni koło Lwowa –przyszła pisarka i działaczka patriotyczna spędziła dzieciństwo i wczesną młodość. W roku 1881 po ślubie z Piotrem hr. Szembekiem ( uczestnik Powstania Styczniowego ) przeniosła się do męża do Siemianic Gmina Łęka Opatowska – Powiat Kępiński ). Przeprowadzka do Wielkopolski zbiegła się z nasileniem antypolskiej polityki władz pruskich toteż hrabina Szembekowa od razu włączyła się w działalność patriotyczną i oświatową m.in. aktywnie protestując przeciw masowym wysiedleniem Polaków w latach 1885 – 1890 (tzw. rugom pruskim).
Marię obdarzoną fredrowskim zmysłem humoru i obserwacji do pisania zachęcił podobno mąż. Po jego wpływem zaczęła publikować w ,,Łowcu Polskim”. Jej debiutancki tomik ,,Wiersze ulotne” ukazał się roku 1887 w Krakowie pod pseudonimem M. z Pleszowic. Publikowała także w ,,Dzienniku Polskim‘’, ,,Dzienniku Poznańskim” i Bibliotece Warszawskiej (m.in. opowiadanie autograficzne ,,Pod czarem”).
Zaangażowana, podobno jak jej dziadek, w sprawy społeczne, wspierała Towarzystwa Czytelni Ludowych, Polskiego Towarzystwa czytelni Ludowych, Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” oraz kołek rolniczych. W swoim majątku prowadziła szkołę gospodarstwa domowego, nie tylko ucząc chłopów, ale też kształcąc ich w duchu patriotycznym. Przez władze pruskie była szykanowana, przeprowadzano u niej rewizję a syn Aleksander współtwórca Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Prezes Wielkopolskiej Izby Rolniczej, w okresie międzywojennym początkowo nie został dopuszczony do egzaminów dojrzałości w gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim.
Po śmierci męża w roku 1896 Szembekowa prowadziła tajną szkołę polską dla dzieci wiejskich, w której uczyły się także jej córki – Zofia i Jadwiga (przyszłe pionierki wielkopolskiej etnologii i archeologii). W 1898 po śmierci brata Andrzeja przeniosła do Siemianic, część archiwum i zbiorów Fredrów. Znalazły się tam m.in. rękopisy komedii Aleksandra hr. Fredry, afisze teatrów lwowskich, autografy Adama Mickiewicza, obrazy (m.in. Juliusza Kossaka ) a także zbrojownia Szembeków. Archiwum dziadka Aleksandra udostępniała historykom i badaczom literatury.
W 1922 r. Maria opublikowała rozprawę o dziadku męża Generale Piotrze hr. Szembeku uczestniku kampanii napoleońskiej oraz Powstania Listopadowego, którego imię nosi Plac na warszawskiej Pradze-Południe a także z mojej inicjatywy w roku 2010 nadano imię Generała Piotra hr. Szembeka – Gimnazjum nr 22 w Warszawie. Rok później wydała zbiór nowel „Na jawie i we snie” oraz wspomnienia z dzieciństwa „Dworek na Chorążczyżnie”. Jednocześnie brała udział w pracach powstałego w roku 1911 Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi w Laskach pod Warszawą, łożyła na zorganizowanie w Poznaniu kuchnie dla ubogich. W roku 1916 oddała rodzinny majątek w ręce syna Aleksandra a sama przeniosła się do Wesołej pod Siemianicami, gdzie wybudowała dwór, który odtąd był jej rezydencją.
W listopadzie 1918 r. Maria z Fredrów hr. Szembekowa przystąpiła do organizacji podziemnej Ignacego Całkosińskiego z Wieruszowa. Wspomagała finansowo Naczelną Radę Ludową i Powstanie Wielkopolskie. W tym okresie opublikowała w Poznaniu trzeci tom wierszy pt. „Rozkołysany dzwon”. Szczególnie obfita był jej twórczość satyryczna, zainicjowaną fraszkami „Ku rozweseleniu ducha ( 1920 ) a zamknięta tomem, niewydanych wierszy i satyr” ( 1926 ). W roku 1927 napisała „Niegdyś Wspomnienia moje o Aleksandrze hr. Fredrze”.
Po śmierci syna w 1928 r. Maria hr. Szembekowa patronka Kępińskiej Biblioteki Publicznej prowadziła majątek ziemski w Siemianicach. Zmarła u córki Jadwigi hr. Szeptyckiej w Przyłbicach pod Lwowem 4 stycznia 1937 roku i została pochowana obok męża i syna w krypcie rodowej Szembeków koło kościoła pw. Św. Idziego w Siemianicach. Była odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Archiwum fredrowskie zostały umieszczone przez wnuczkę Fredry w latach 20 i 30 w Bibliotece Ossolińskich we Lwowie, część zbiorów przekazała córce Jadwidze, która w kwietniu 1939 roku zdeponowała je w Muzeum Narodowym w Warszawie.
W roku 1987 udałem się do Siemianic by spotkać się z Księdzem Dziekanem Gmerkiem ( członek założyciel Towarzystwa Historycznego im Szembeków ) by zaczerpnąć wiedzę na temat historii Rodu Szembeków i Fredrów, potem w roku 1988 powołałem w Hanulinie – Klub Miłośników im. Marii z Fredrów hr. Szembekowej. Cel to nadanie Bibliotece Publicznej im. Marii z Fredrów hr. Szembekowej w Kępnie. Nastąpiło to w maju 1990 roku kiedy to zostałem wybranym Prezesem Towarzystwa Historycznego im. Szembeków. O tym wydarzeniu przekazałem dla Biblioteki kopie dokumentów związane z patronką w/w Biblioteki.
W roku 1990 z okazji 160 rocznicy udziału Generała Piotra hr. Szembeka w Powstaniu Listopadowym zorganizowałem seminarium w Laskach i w pałacu Szembeków w Siemianicach ( obecnie mieści się Leśny Zakład Doświadczalny filia Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu ) wśród zaproszonych gości przybył Burmistrz Miasta i Gminy Kępno Piotr Psikus oraz m.in. praprawnuczka Aleksandra hr. Fredry Pani dr Elżbieta hr Szeptyckich Weymann, która zatrzymała się przed Biblioteką Publiczną im. Marii z Fredrów hr. Szembekowej.
Obecnie w Warszawie powołałem Komitet Fredrowski oraz Społeczny Komitet Budowy Pomnika Aleksandra hr. Fredry w tej sprawie jest stanowisko nr 30 Rady Miasta Stołecznego Warszawy. Napisano m.in. że będzie organizowany Festiwal Fredrowski „Mocium Panie” również Kępno przygotuje dla młodzieży Kępińskie ślady Aleksandra hr. Fredry. Osoba nagrodzona w maju 2017 roku wystąpi w Warszawie napisano również w/w stanowisku … mając również na uwadze fakt, że postać Aleksandra hr. Fredry nie doczekała się dotąd w Warszawie upamiętnienia w formie pomnika Rada m.st. Warszawy wyraża poparcie dla inicjatywy Towarzystwa Historycznego im. Szembeków w sprawie budowy na terenie Miasta st. Warszawy popiersia Ojca Polskiej Komedii. W tym celu Towarzystwo Historyczne im. Szembeków powołuje Komitet Organizacyjny Budowy, które będzie współpracowało z odpowiednimi Biura m. st. Warszawy, podpisała Przewodnicząca Rady m. st. Warszawy Ewa Malinowska-Grupińska.
Warto aby przy Bibliotece Publicznej im. Marii z Fredrów hr. Szembekowej w Kępnie powstał pomnik Marii i jej dziadka Aleksandra hr. Fredry jako inicjatorowi bardzo mi na tym zależy. To będzie wielkie wydarzenie dla Miasta i Gminy Kępno.
Pragnę nadmienić, że Dyrektor i Pracownicy Biblioteki Publicznej im. Marii z Fredrów hr. Szembekowej przysłali na ręce Towarzystwa Historycznego im. Szembeków zaproszenie na niezwykłe pełne niespodzianek Obchody 155. rocznicy urodzin Marii z Fredrów hr. Szembekowej spotkanie odbędzie się 5 stycznia 2017 roku o godz. 17.00 w Samorządowej Bibliotece Publicznej w Kępnie ulica Kościuszki 7.
Jestem bardzo zadowolony, że po 30 latach mojej działalności w popularyzowaniu patronki w/w Biblioteki w Kępnie, warto również pamiętać o tej niezwykłej postaci w Siemianicach k. Kępna.
4 stycznia 2017 przypada również 80. rocznica śmierci Marii z Fredrów hr. Szembekowej. Warto by było w Siemianicach przy krypcie Szembeków zapalić znicz pamięci.
Władysław Ryszard Szeląg – Prezes Towarzystwa Historycznego im. Szembeków w Warszawie.
Wersja elektroniczna gazety
