Rotmistrz Edmund Nieszkowski

Edmund Nieszkowski, syn Adolfa i Heleny z Rappardów urodził się w styczniu 1899 r., a zmarł w Dzietrzkowicach w lipcu 1975 r. Żoną jego była Anna z Rozwadowskich, bliska krewna generała Tadeusza Rozwadowskiego (1866-1928), szefa Sztabu Generalnego WP w czasie wojny polsko-radzieckiej w 1920 r. i zwycięskiej bitwy, zwanej „Cudem nad Wisłą”.

W młodości E.Nieszkowski uczęszczał do gimnazjum o kalwińskiej tradycji w Lesznie i do szkoły w Wieluniu.

W Wojsku Polskim służył jako oficer zawodowy. W 1920 r., w stopniu podporucznika 16. pułku ułanów, uczestniczył w wojnie polsko-radzieckiej, w czasie której został odznaczony orderem Virtuti Militari V klasy. Był kawalerzystą – sportowcem. W zawodach konnych o mistrzostwo armii w Poznaniu w roku 1929, na klaczy „Pociecha”, porucznik Nieszkowski z 16 Pułku Ułanów Wielkopolskich zajął 3. miejsce w klasyfikacji generalnej.

Rok później, w zawodach w Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu, na tej samej klaczy zdobył I nagrodę w konkursie hipicznym im. prezydenta J.Mościckiego. 1)

W roku 1938 służył w Polskiej Brygadzie Kawalerii w Stanisławowie. Brygada ta i Wielkopolska Brygada Kawalerii we wrześniu 1939 r. wchodziły w skład grupy kawalerii gen. R.Abrahama (przeprawa przez Bzurę w Witkowicach pod Sochaczewem) która miała zabezpieczać przemarsz Armii „Pomorze” i Armii „Poznań” podczas Bitwy pod Bzurą, w kierunku Puszczy Kampinowskiej. Niestety, tylko resztki zdołały przebić się do Warszawy i Modlina. 2)

Podczas kampanii wrześniowej w 1939 r. był dowódcą szwadronu 8. Pułku Strzelców Konnych, który przed wybuchem wojny stacjonował we Włocławku. Pułk ten wchodził w skład Armii „Pomorze”, walczącej m.in. nad Bzurą.

Po wojnie oświadczył: „Około 14.09.1939 r. jako dowódca szwadronu zapasowego 8. Pułku strzelców Konnych przybyłem z nadwyżkami ludzi i koni z Włocławka do Cytadeli Warszawskiej (nadwyżki w ilości ponad 300 ludzi i około 250 koni pozostały po wykonaniu zadań mobilizacyjnych szwadronu zapasowego 8. P.S.K.)”. Oznaczało to, że udało mu się przedrzeć ku Warszawie, zanim Bochów i Sochaczew podeszła od wschodu (Błonie) niemiecka 4. Dpanc. I pułk SS. 14 września rozgorzały właśnie zacięte walki o Bochów. Na temat Sochaczewa nadmienił: „Razem z oddziałem przybyła do Cytadeli kolumna amunicyjna piechoty (około 30 wozów), która dołączyła na szosie przed Sochaczewem. Kolumna amunicyjna została przeze mnie zdana d-cy załogi Cytadeli”.

O przebijaniu się ku Warszawie 8. pułku i innych pułków, u A.Zawilskiego 3) można przeczytać i dowiedzieć się nieco więcej: „Pomorska Brygada Kawalerii płk. Adama Zakrzewskiego z Armii „Pomorze” (2. pułk szwoleżerów rokitniańskich, 16. bydgoski, 18. grudziądzki pułk ułanów, 8 psk z Chełmna, 11 dak z Bydgoszczy, 1 i 2 baon strzelców). W czasie przebijania z kotła świeckiego brygada poniosła ogromne straty, lecz w składzie dwóch pułków (2 pszwol. I 8 psk) z artylerią weszło do grupy kawalerii gen. St. Grzmota-Skotnickiego, wyruszającej do ofensywy Armii „Poznań” znad Neru. Oba jej pułki praz dwie baterie bohatersko walczyły pod Ozorkowem 12 września. Szczątki brygady, pozostając w osłonie Armii „Poznań” od zachodu, dotarły do Warszawy i weszły w skład zbiorowej Brygady Kawalerii Wielkopolsko-Pomorsko-Podolskiej. Gen. Grzmot-Skotnicki, pokojowy dowódca brygady, zginął 18 września w Tułowicach nad Bzurą”.

W Warszawie – jak rtm. Nieszkowski pisze – „Ja zostałem wyznaczony na dowódcę Punktu Zbornego Kawalerii (ośrodek zapasowy kawalerii) z ustaleniem m.p. w koszarach 1 pułku szwoleżerów (m.p. – to miejsce postoju). Przez wymieniony punkt zborny przewinęły się między innymi następujące pułki: 9. ułanów, 14. ułanów oraz rozbitki wielu pułków kawalerii”.

Od siebie dodam za niżej wymienionymi autorami: „Dnia 15 września pułki ułanów: 9, 14. i 6. oraz pułki kawalerii walczyły w Puszczy Kampinowskiej w rejonach Bielany-Grabina, Cisowa-Zamość-Górki, Polesie. W obronie Warszawy, pułki ułanów 9. i 14. walczyły w składzie Zbiorowej Brygady Kawalerii gen. R.Abrahama. Szwadron 9. pułku bronił fortu Dąbrowskiego. 4)

Około 16 września 1939 r. na rozkaz gen. Czumy – oświadcza rotmistrz Nieszkowski – „został sformowany zbiorczy oddział kawalerii pod dowództwem mjr. Juniewicza z 12. pułku ułanów. W skład oddziału weszły: jeden szwadron (zbiorczy) 12. pułku ułanów, dwa szwadrony sformowane z nadwyżek 8. Pułku Strzelców Konnych. 2 szwadrony 8. P.S.K. (dywizjon) posiadały obsadę oficerów rezerwy; całością dywizjonu dowodził por. sł. st. Henryk Brzeziński”.

W drugim oświadczeniu 5) z tego samego dnia (27.07.1971 r.) napisał, że w końcu sierpnia 1939 r we Włocławku zameldował się u niego wspomniany por. H.Brzeziński, który od tamtej pory współpracował z rotmistrzem na miejscu, a później pomagał w „przemarszu Włocławek-Warszawa”. W Warszawie 2-szwadronowy dywizjon 8. P.S.K pod dowództwem por. H.Brzezińskiego został włączony do oddziału zbiorczego kawalerii majora Juniewicza. W godzinach popołudniowych 17 września oddział ten wyszedł do Puszczy Kampinowskiej z zadaniem osłony składów amunicyjnych w Palmirach.

Rzeczywiście, znajduje to potwierdzenie w A.Zawilskiego, który napisał: tego dnia do Palmir przybył utworzony w Warszawie pułk jazdy pod dowództwem majora Józefa Juniewicza, zastępcy dowódcy 12. pułku ułanów. Pułk ten składał się początkowo z macierzystego szwadronu 12. pułku ułanów oraz 8. P.S.K pod dowództwem por. Henryka Brzezińskiego (dowódcy dyonu marszowego 8. P.S.K.), a w miarę narastania zadań pułku, dołączyły dalsze oddziały: 21. pułk, 6. P.S.K, kawaleria dywizyjna 5 DP, 20 DP i inne.

Tuż po wygaśnięciu walk w Łomiankach Górnych, gdy do ataku w szyku pieszym wyszło natarcie kawalerii (22 września 1939 r.), major Józef Juniewicz, dowódca pułku jazdy „Palmiry” zginął.

Po kapitulacji Warszawy i Modlina, rotmistrz Nieszkowski niewolę niemiecką spędził w oflagu. Po wojnie, przez jakiś czas pracował w Państwowym Urzędzie Repatriacyjnym na Ziemiach Zachodnich, a później osiadł w Dzietrzkowicach w pałacu rodzinnym swoich przodków. Zmarł w roku 1975. Został pochowany w kwaterze rodzinnej na cmentarzu w Łubniach, gdzie spoczywają Rappardowie i Nieszkowscy.

Jan Maślanka

Przypisy:
1. A.Żyłkowski: Złota księga 16/2 Pułku Ułanów Wielkopolskich. Cz. V. Wikipedia 2012
2. R.Wójcik: Krew, kurz, pamięć. Opowieść o Bitwie nad Bzurą. Warszawa 2005, s. 225-231
3. A.Zawilski: Bitwy polskiego września. Łódź 1989, s. 614, 618, 811, 813.
4. W.L. Ząbek: Wrzesień 1939. Mazowsze w wojnie obronnej Polski, s. 104, 160.
5. Użyte w oświadczeniach rotmistrza skróty oznaczają: P.S.K lub psk – pułk strzelców konnych; puł – puła ułanów; p.szwol – pułk szwoleżerów; dak – dywizjon artylerii konnej.
Ten wpis został opublikowany w kategorii Dzietrzkowice, Historia. Dodaj zakładkę do bezpośredniego odnośnika.
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments