Żarna domowe

Kiedy w XIX wieku w  Lututowie mielono  zboże na mąkę w młynach wodnych i wiatrowych, ręczne  żarna do mielenia w gospodarstwach domowych stanowiło podręczne urządzenie do tego celu.

 

 

 

Używane było prawie do połowy ubiegłego stulecia.  Dzisiaj to już tylko historia.

 

Ręczne rotacyjne żarna sięgające koniec XIX w. – fot. Autor

 

Jedno z nich w stanie idealnym przetrwało ponad jeden wiek w rodzinnym gospodarstwie domowym mieszkanki Lututowa. Konstrukcja  żarna wykonana z drewna liściastego, dzisiaj wydaje się stosunkowo prosta. Jednak wówczas, to urządzenie pozwalało w gospodarstwie pozyskać mąkę z ziarna zboża, z której wypiekano chleb, lub używano do przygotowywania innych posiłku dla członków rodziny np. żur – powstały na bazie mąki żytniej, mająca charakterystyczny kwaśny smak.

Podstawowe elementy  żarna:

  • Podstawa – bal drewniany z okrągłym gniazdem, miejscem umieszczenia kamieni żarna, podparty czterema nogami.
  • Dwa okrągłe kamienie jeden na drugim z których dolny  osadzony na stałe z nacięciami (rowki) miejscem przemieszczania się pozyskanej mąki w procesie mielenia ziarna, i górny obrotowy z otworem pośrodku – miejsce zasypu żarna.

Otwór zasypowy ziarnem. Fot. Autor.

  • Rama i gniazdo w wierzchniej powierzchni górnego kamienia – miejsce osadzenia drążka (żarnówki) umożliwiającej sposobem ręcznym wprowadzić w ruch obrotowy górny kamień.

Ręczne rotacyjne żarna sięgające koniec XIX w. – fot. Autor

  • Osi umożliwiającą ruch obrotowy górnego kamienia. Element służący także do ustawiania szerokości szczeliny pomiędzy kamieniami, co miało wpływ na jakość i rodzaj mąki.

Ręczne rotacyjne żarna sięgające koniec XIX w. – fot. Autor

 

  • Otworu w podstawie żarna – zsyp mąki powstałej w procesie mielenia.

Ręczne rotacyjne żarna sięgające koniec XIX w. – fot. Autor

Tak mielono ręcznie ziarno zboża na mąkę w Lututowie i na terenach całej Polski. Dzisiaj to już tylko relikt przeszłości – pozostałość z minionej epoki.

Marek Zgadzaj

Ten wpis został opublikowany w kategorii Bez kategorii. Dodaj zakładkę do bezpośredniego odnośnika.
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
najnowszy
najstarszy oceniany
Inline Feedbacks
View all comments