PORADNIK KANDYDATA – cz II.

Share this...

Facebook

Google

Twitter

Linkedin

KAMPANIA WYBORCZA

Samorządowa kampania wyborcza rozpoczyna się z dniem ogłoszenia rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów o zarządzeniu wyborów, co nastąpi między 21 lipca a 21 sierpnia.

W praktyce jednak kampania ruszy pełną parą po przyjęciu przez organy wyborcze zawiadomień o utworzeniu komitetów wyborczych, czyli po ich rejestracji. Od tego momentu dopuszczalne będzie prowadzenie agitacji wyborczej, którą Kodeks wyborczy definiuje jako publiczne nakłanianie lub zachęcanie, do głosowania w określony sposób lub do głosowania na kandydata określonego komitetu wyborczego.

Formy agitacji wyborczej – czego nie wolno?

Prowadzenie agitacji wyborczej jest zabronione m.in. na terenie urzędów administracji rządowej i administracji samorządu terytorialnego oraz sądów, na terenie zakładów pracy w sposób i w formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie, a także na terenie jednostek wojskowych. Niedopuszczalna jest także agitacja na terenie szkół wobec uczniów, przy czym nie jest agitacją prowadzenie przez szkołę zajęć z zakresu edukacji obywatelskiej polegających na upowszechnianiu wśród uczniów wiedzy o prawach i obowiązkach obywateli, znaczeniu wyborów w funkcjonowaniu demokratycznego państwa prawa oraz zasadach organizacji wyborów.

W ramach kampanii wyborczej nie można organizować loterii fantowych i innych gier, w których wygranymi są nagrody pieniężne lub przedmioty o wartości wyższej niż wartość przedmiotów zwyczajowo używanych w celach reklamowych lub promocyjnych. Niedozwolone jest także oferowanie alkoholu bezpłatnie lub po zaniżonych celach, np. w trakcie imprez promujących danego kandydata.

Plakaty i inne materiały wyborcze powinny być wyraźnie oznaczone nazwą komitetu wyborczego, od którego pochodzą. Na ścianach budynków, przystankach komunikacji publicznej, tablicach i słupach ogłoszeniowych, ogrodzeniach, latarniach, urządzeniach energetycznych, telekomunikacyjnych i innych można umieszczać plakaty i hasła wyborcze wyłącznie po uzyskaniu zgody właściciela lub zarządcy nieruchomości, obiektu albo urządzenia. Ważne, by zamieszczone materiały były łatwe do usunięcia po wyborach, bez powodowania szkód. W ciągu trzydziestu dni po wyborach pełnomocnicy wyborczy komitetów powinni usunąć wszelkie plakaty i hasła wyborcze ustawione w celu prowadzenia agitacji wyborczej.

Telewizyjna i radiowa kampania wyborcza

Komitetom wyborczym, których listy kandydatów zostały zarejestrowane, przysługuje, w okresie od 15 dnia przed dniem wyborów do dnia zakończenia kampanii wyborczej, prawo do nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych przez regionalne oddziały TVP S.A. i Polskiego Radia. Łączny czas nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych w wyborach do rad wynosi w każdym programie regionalnym Telewizji Polskiej 15 godzin i w każdym programie regionalnym Polskiego Radia 20 godzin. Z kolei wyborach na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) łączny czas nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych wynosi w telewizji publicznej 2 godziny i w radiu 4 godziny.

Podziału czasu antenowego pomiędzy uprawnione komitety wyborcze jest dokonywany proporcjonalnie do liczby zarejestrowanych list kandydatów w okręgach, na obszarze emitowania audycji wyborczych. Podziału czasu antenowego dokonują dyrektorzy oddziałów Telewizji Polskiej i prezesi zarządów spółek Polskiego Radia na podstawie wniosków  komitetów wyborczych. Na ustalenia dotyczące podziału czasu antenowego komitetom wyborczym przysługuje skarga do komisarza wyborczego właściwego ze względu na siedzibę oddziału Telewizji Polskiej lub Polskiego Radia.

Niektóre komitety wyborcze (w praktyce głównie partyjne) mogą korzystać również z bezpłatnego czasu antenowego w programach ogólnokrajowych Telewizji Polskiej i Polskiego Radia. Prawo to przysługuje komitetom wyborczym, które zarejestrowały listy kandydatów w ponad połowie okręgów w wyborach do wszystkich sejmików województw.

Należy pamiętać, że niezależnie od czasu przyznanego na nieodpłatne rozpowszechnianie audycji wyborczych każdy komitet wyborczy może, w okresie od 15 dnia przed dniem wyborów do dnia zakończenia kampanii wyborczej, wykupić odpłatny czas antenowy w programach publicznych i niepublicznych nadawców radiowych i telewizyjnych. Wysokość opłat pobieranych za rozpowszechnianie audycji wyborczych nie może przekraczać stawek pobieranych za reklamy i musi być ustalana według cennika obowiązującego w dniu zarządzenia wyborów.

Procesy w „trybie wyborczym”

Każdej kampanii wyborczej towarzyszą gorące spory polityczne, które często znajdują swój finał w sądzie. Przepisy prawa wyborczego przewidują w związku z tym szczególny tryb sądowego dochodzenia roszczeń związanych z nieprawdziwymi informacjami pojawiającymi się w toku kampanii wyborczej, gdy materiały wyborcze, a w szczególności plakaty, ulotki, hasła i wypowiedzi lub inne formy prowadzonej w okresie kampanii wyborczej agitacji zawierają informacje nieprawdziwe, kandydat na radnego lub pełnomocnik wyborczy zainteresowanego komitetu wyborczego ma prawo wnieść do sądu okręgowego wniosek o wydanie orzeczenia:

1) zakazu rozpowszechniania takich informacji

2) przepadku materiałów wyborczych zawierających takie informacje

3) nakazania sprostowania takich informacji

4) nakazania publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszające dobra osobiste

5) nakazania przeproszenia osoby, której dobra osobiste zostały naruszone

6) nakazania uczestnikowi postępowania wpłacenia kwoty do 10 000 złotych na rzecz instytucji charytatywnej

Sąd okręgowy rozpoznaje wniosek w ciągu 24 godzin. Sąd może rozpoznać sprawę w przypadku usprawiedliwionej nieobecności wnioskodawcy lub uczestnika postępowania, pod warunkiem że o terminie rozprawy zostali oni prawidłowo powiadomieni. Na postanowienie sądu okręgowego, w terminie 24 godzin od jego wydania, służy zażalenie do sądu apelacyjnego. Sąd apelacyjny, w składzie trzech sędziów, rozpoznaje zażalenie również z zachowaniem 24-godzinnego terminu.

Szczególne zasady dotyczą również wykonania wyroku. Publikacja sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin następuje najpóźniej w ciągu 48 godzin, na koszt zobowiązanego. W orzeczeniu sąd wskazuje medium, w rozumieniu prawa prasowego, w której ma nastąpić publikacja, oraz termin publikacji. W razie odmowy lub niezamieszczenia sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin przez zobowiązanego w sposób określony w postanowieniu sądu, sąd na wniosek zainteresowanego zarządza opublikowanie sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin na koszt zobowiązanego.

Trzeba jeszcze pamiętać, że wykonanie uprawnień wynikających z niniejszej ustawy nie ogranicza możliwości dochodzenia przez osoby pokrzywdzone lub poszkodowane uprawnień na podstawie przepisów innych ustaw, a w szczególności Kodeksu karnego, Kodeksu cywilnego i Prawa prasowego, wobec osób, których działanie lub zaniechania w toku kampanii wyborczej naruszyło cudze dobra osobiste lub majątkowe. Innymi słowy, skorzystanie z trybu wyborczego nie pozbawia osoby pokrzywdzonej publikacjami innych środków prawnych ochrony dobrego imienia, w szczególności powództwa o ochronę dóbr osobistych czy oskarżenia o zniesławienie w trybie karnoprawnym.

Cisza wyborcza

Od zakończenia kampanii wyborczej (piątek, 14 listopada, godz. 24.00) do momentu zamknięcia wszystkich lokali wyborczych (niedziela, 16 listopada, godz. 21.00) obowiązuje tzw. cisza wyborcza. W okresie jej obowiązywania zabronione jest:

• zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji, wygłaszanie przemówień, rozdawanie ulotek, jak też prowadzenie w inny sposób agitacji na rzecz kandydatów i list kandydatów

• podawanie do publicznej wiadomości wyników przedwyborczych badań (sondaży) opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań wyborczych i wyników wyborów oraz wyników sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu głosowania

Naruszenie tych zakazów może skutkować nałożeniem grzywny w wysokości sięgającej nawet 1 miliona złotych.

FINANSOWANIE I ROZLICZENIE KAMPANII WYBORCZEJ

Skąd wziąć pieniądze na kampanię?

Komitet wyborczy może pozyskiwać i wydatkować środki jedynie na cele związane z wyborami. Zabronione jest pozyskiwanie środków przed dniem wydania postanowienia o przyjęciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu oraz po dniu wyborów. Zabronione jest również wydatkowanie środków przez komitet przed dniem wydania postanowienia o przyjęciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu oraz po dniu złożenia sprawozdania finansowego (o sprawozdaniu finansowym zob. niżej).

Środki finansowe komitetu wyborczego organizacji i komitetu wyborczego wyborców mogą pochodzić wyłącznie z wpłat obywateli polskich mających miejsce stałego zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej oraz kredytów bankowych zaciąganych na cele związane z wyborami. Łączna suma wpłat od osoby fizycznej na rzecz komitetu wyborczego nie może przekraczać 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, które wynosi obecnie 1680 złotych. Wpłat można dokonywać jedynie czekiem rozrachunkowym, przelewem lub kartą płatniczą na rachunek bankowy komitetu. Taki rachunek jest otwierany przez bank na podstawie zaświadczenia wystawionego przez komisarza wyborczego o utworzeniu komitetu.  Zaświadczenie o rejestracji komitetu wyborczego umożliwia także uzyskanie numerów NIP i REGON, dzięki którym komitet wyborczy może otrzymywać faktury za nabywane na potrzeby kampanii wyborczej usługi czy towary.

W przypadku, gdy łączna suma wpłat od osoby fizycznej na rzecz komitetu wyborczego przekroczy 15-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, wówczas nadwyżka sumy ponad dopuszczalny limit podlega przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa. Co niezwykle istotne, zabronione jest przeprowadzanie przez komitet wyborczy zbiórek publicznych.

Komitet jest zobowiązany do prowadzenia rejestru zaciągniętych kredytów oraz wpłat o wartości przekraczającej łącznie od jednej osoby kwotę równą minimalnemu wynagrodzeniu za pracę. Rejestry te należy umieścić na stronie internetowej komitetu wyborczego. Obowiązek publikacji rejestrów nie dotyczy tylko komitetów, które zgłaszają kandydatów wyłącznie do rad gminy lub rady powiatu.

Limity wydatków na kampanię wyborczą

W wyborach do rad gmin, powiatów i sejmików województw, limit wydatków ustala się mnożąc ustawowo określoną kwotę przypadającą na jeden mandat radnego przez liczbę mandatów przypadających na okręg lub okręgi, w których komitet wyborczy zarejestrował kandydatów.

Kwoty przypadające na jeden mandat są zróżnicowane i wynoszą:

• w wyborach do rady gminy w gminach liczących do 40 000 mieszkańców – 1000 złotych
• w wyborach do rady gminy w gminach liczących powyżej 40 000 mieszkańców oraz w wyborach do rad dzielnic miasta stołecznego Warszawy – 1 200 złotych
• w wyborach do rady powiatu – 2 400 złotych
• w wyborach do rady miasta w miastach na prawach powiatu – 3 600 złotych
• w wyborach do sejmiku województwa – 6 000 złotych

Powyższy mechanizm jest ważny z punktu widzenia taktyki wyborczej komitetu. Dla wielu komitetów ustawowe limity wydatków są zbyt niskie, aby prowadzić skuteczną kampanię. W związku z tym, warto w danych wyborach obsadzić swoimi kandydatami jak najwięcej okręgów, również tam, gdzie nie mamy wielkich szans na mandat. Wtedy bowiem rośnie nam ogólny limit wydatków na kampanię.

W wyborach bezpośrednich na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) również obowiązuje limit wydatków, obliczany jednak na szczególnych zasadach.  Otóż, limit wydatków związanych z prowadzeniem kampanii wyborczej kandydata na wójta w gminach do 500 000 mieszkańców ustala się mnożąc liczbę mieszkańców danej gminy przez kwotę 60 groszy, a w gminach powyżej 500 000 mieszkańców mnożąc pierwsze 500 000 mieszkańców przez kwotę 60 groszy, a nadwyżkę ponad 500 000 mieszkańców przez kwotę 30 groszy.

Sprawozdawczość finansowa komitetów wyborczych

Podstawowym obowiązkiem pełnomocnika finansowego już po zakończeniu kampanii wyborczej jest złożenie sprawozdania finansowego. Składa się je w terminie 3 miesięcy od dnia wyborów organowi, któremu komitet złożył zawiadomienie o utworzeniu komitetu (komisarz wyborczy albo PKW).

Sprawozdanie finansowe komitetu wyborczego zawiera dane o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych komitetu. Powinno także zawierać informacje o uzyskanych kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania oraz imienny wykaz wpłat od osób fizycznych. Wzór sprawozdania znajduje się w rozporządzeniu wydanym przez Ministra Finansów.

Ponadto pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego winien pamiętać, że jest obowiązany przechowywać dokumenty związane z finansowaniem kampanii wyborczej przez okres co najmniej 12 miesięcy od dnia wyborów.

PKW albo komisarz wyborczy mają na rozpatrzenie sprawozdania pół roku. Na podstawie jego analizy mogą podjąć następujące rozstrzygnięcia:

• przyjąć sprawozdanie bez zastrzeżeń
• przyjąć sprawozdanie, wskazując na jego uchybienia
• odrzucić sprawozdanie w przypadku stwierdzenia pozyskania lub wydatkowania środków komitetu wyborczego z naruszeniem przepisów, przekroczenia limitu wydatków, naruszenia zakazów przewidzianych ustawą (np. zakazu zbiórek publicznych), naruszenia innych przepisów dotyczących finansowania kampanii (np. przekroczenia limitu wpłat osób fizycznych)

W razie zaistnienia wątpliwości co do prawidłowości sprawozdania finansowego organ, któremu przedłożono sprawozdanie, wzywa komitet wyborczy do usunięcia wad sprawozdania lub udzielenia wyjaśnień w określonym terminie. Ponadto organ, któremu przedłożono sprawozdanie finansowe, badając sprawozdanie, może zlecać sporządzenie przez biegłego rewidenta ekspertyz lub opinii i raportów.

W przypadku odrzucenia sprawozdania finansowego komitetu wyborczego przez komisarza wyborczego pełnomocnik finansowy ma prawo, w terminie 14 dni od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu sprawozdania, wnieść do sądu okręgowego odwołanie od postanowienia. Rozpoznanie odwołania przez sąd okręgowy następuje w postępowaniu nieprocesowym w terminie miesiąca od dnia doręczenia odwołania. Od orzeczenia sądu okręgowego nie przysługuje środek prawny.o

Biuro Prasowe – Masz Głos, Masz Wybór

CZY MOŻNA OPROTESTOWAĆ WYBORY?

Już po wyborach każdy, kto dostrzeże jakiekolwiek nieprawidłowości w czasie głosowania, ma prawo do składania protestów wyborczych. Efektem protestów może być nawet unieważnienie wyborów. Wszystko zależy od skali naruszeń prawa wyborczego oraz zasadności zarzutów formułowanych przez wyborców.

Protest może być wniesiony w ciągu 14 dni od dnia wyborów i obejmować zarzuty:

1) dopuszczenia się przestępstwa związanego z wyborami, np. posłużenie się przemocą, groźbą lub podstępem, zwłaszcza w celu przeszkodzenia swobodnego oddania głosu

2) naruszenia przepisów Kodeksu wyborczego dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów – może to obejmować np. zarzuty naruszenia ciszy wyborczej

Protest wnosi się na piśmie sądu okręgowego. Wnoszący protest powinien sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na których opiera swoje zarzuty. Protest powinien więc wskazywać nie tylko zarzucany czyn, ale także opisywać okoliczności powstania nieprawidłowości w głosowaniu, najlepiej udokumentowane (np. fotografie, nagrania video, dokumenty).

Sąd okręgowy rozpoznaje protesty w ciągu 30 dni po upływie terminu do wnoszenia protestów, czyli do 1,5 miesiąca od dnia wyborów. Sąd okręgowy rozpoznając protesty rozstrzyga jednocześnie o ważności wyborów. O nieważności wyborów lub o nieważności wyboru radnego orzeka, jeżeli okoliczności stanowiące podstawę protestu miały wpływ na wyniki wyborów. Oznacza to, że nawet w przypadku uznania protestu wyborczego, nie jest jeszcze przesądzone stwierdzenie nieważności całych wyborów czy nieważności wyboru konkretnego radnego. Pewien zakres błędów i niedociągnięć jest w pewnym sensie wkalkulowany w proces wyborczy i nie wpływa na ważność wyborów. Dopiero kiedy skala stwierdzonych nieprawidłowości przekroczy swoistą masę krytyczną, staje się konieczne stwierdzenie nieważności całych wyborów czy nieważności wyboru konkretnego radnego. O takiej sytuacji można mówić wtedy, gdyby nieprawidłowości te zaważyły na zwycięstwie jednego z kandydatów i porażce pozostałych.